Online pesten

Als je kind zelf pest, zul je hierover in gesprek moeten gaan. Hier krijg je tips:

• Opvoeden.nl – Mijn kind pest anderen
• Mediawijsheid.nl – Dossier pesten
• Hoezomediawijs.nl – Jeugdpagina voor kinderen vanaf 10 jaar over cyberpesten
• stoppestennu.nl – help mijn kind een pester wat kan ik als ouder doen

Op sociale media kunnen we vrijwel alles zeggen en delen. We geven elkaar complimenten en likes, maar net zo vaak delen we boze en kwetsende berichten. Om aandacht te besteden aan een socialere online wereld, is het goed om te weten welke vormen van kwetsend gedrag er zijn. Een paar vormen toegelicht:

Haatberichten & bedreiging

Iemand kan haatberichten sturen om onwaarheden te verspreiden, om de mening van anderen te beïnvloeden, om onrust te veroorzaken of om boosheid over een onderwerp kenbaar te maken. Soms gaat het zo ver, dat mensen bedreigd worden. Bijvoorbeeld met geweld of chantage. Dreigberichten worden door de politie erg serieus genomen.

» Lees meer over dreig- en haatberichten en hoe je ermee omgaat

Doxing

Doxing, waarschijnlijk heb je dit woord wel eens voorbij zien komen. Vaak gaat het over politici, journalisten op opiniemakers die ‘gedoxt’ worden. Doxing betekent dat iemand met kwade bedoelingen persoonlijke informatie van een ander deelt. De dader wil zijn doelwit bijvoorbeeld angst aanjagen het privéadres van iemand bekend te maken: “Ik weet waar je woont, dus pas op je woorden”.

» Lees meer over doxing en hoe je het voorkomt

Online pesten

Online pesten, cyberpesten, digitaal pesten: het zijn allemaal woorden die we gebruiken voor pestgedrag via sociale media. Hiervan spreken we wanneer iemand herhaaldelijk, opzettelijk schadelijke inhoud naar of over een slachtoffer verstuurt of deelt. Beschermd door anonimiteit gaat cyberpesten veel verder dan andere vormen van pesten.

» Lees meer over online pesten en hoe je ermee omgaat

Shaming en exposing

Online shaming is een vorm van public shaming waarbij mensen online worden vernederd, bijvoorbeeld op sociale media. Sommige slachtoffers hebben hier nog jaren last van.

Een onderdeel van online shaming is het zogenaamde shame sexting. Shame sexting ontstaat als een van de twee partijen seksueel getinte beelden met anderen deelt, met het doel om de ander te kwetsen. Dat heet ook wel ‘exposing’: beelden worden ongevraagd verspreid op internet. Het slachtoffer wordt veroordeeld om het maken van de beelden.

» Lees meer over shame sexting

Trollen

Een internettrol probeert online onrust te stoken en ruzie, discussies of emotionele reacties uit te lokken bij anderen. Dat kan bijvoorbeeld door te beledigen of schokkende meningen of beelden te delen. Veel trollen doen dit uit verveling en voor de lol. Maar het kan ook zijn om opzettelijk het publieke debat te beïnvloeden.

» Lees meer over trollen op Stoppestennu.nl

Online discriminatie & hatespeech

Ook op internet vindt discriminatie plaats. Dat betekent dat mensen anders worden behandeld, worden achtergesteld of uitgesloten op basis van (persoonlijke) kenmerken. Bijvoorbeeld je huidskleur, beperking, geslacht of leeftijd.

Een vorm van discriminerend gedrag is hatespeech, of haatspraak. Iemand plaatst haatdragende opmerkingen of roept haat op tegen een groep die in de minderheid is. Hierbij gebruikt diegene agressieve, gewelddadige of beledigende taal, die is gericht op een specifieke groep mensen met een gedeelde eigenschap. Denk aan dezelfde huidskleur, etniciteit of politieke voorkeur.

» In de online training #DatMeenJeNiet leer je over de verschillende vormen van discriminatie en hoe je hiermee omgaat

Cancelen

Cancelen is een manier om iemand te boycotten of uit te sluiten. Het is een vorm van een publieke schandpaal, waarbij een persoon of bedrijf dat iets onwenselijks heeft gedaan terecht wordt gewezen. Cancelen gebeurt bijvoorbeeld wanneer iemand een controversiële uitspraak heeft gedaan. Op sociale media wordt dan opgeroepen om diegene te cancelen. Omdat dit vaak gebeurt wordt er ook wel gesproken over cancelcultuur.

Cancelen is te zien als een vorm van kwetsend gedrag, wanneer iemand onterecht wordt gecanceld of wanneer de gevolgen buitenproportioneel groot zijn. Het kan ook gezien worden als een positieve manier van sociale controle, waarbij mensen (met macht) worden aangesproken op ongewenst gedrag.

» Bekijk ook de tips voor het stimuleren van prosociaal gedrag
» En deze tips om zelf in actie te komen bij kwetsend gedrag

Er zijn diverse meldpunten waar je terecht kunt voor hulp en advies bij (online) pesten:

• Meldknop.nl » meldpunt voor vervelende ervaringen op internet
• Bij pestweb.nl kun je je verhaal kwijt
• Bij De Kindertelefoon staan ze klaar voor kinderen
• De campagne hetstoptbijjou.nl richt zich specifiek op de verspreiding van naaktfoto’s en -filmpjes
• Wil je aangifte doen? Kijk dan op vraaghetdepolitie.nl

Er zijn veel antipestprogramma’s. Om tot een wetenschappelijk verantwoorde validatie van deze programma’s te komen, is in 2013 de onafhankelijke Commissie Antipestprogramma’s opgesteld.

Deze commissie beoordeelde in 2018 voor het laatst welke programma’s aan al hun criteria, en welke progamma’s aan een aantal criteria voldoen.

» Lees hier de meest recente beoordeling van verschillende antipestprogramma’s

KiVa is een schoolbreed programma, gericht op positieve groepsvorming en het versterken van de sociale veiligheid op basisscholen. De nadruk ligt daarbij op de groep als geheel.

KiVa is goedgekeurd door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Daarnaast heeft de Rijksuniversiteit Groningen tussen 2012 en 2014 onderzoek gedaan naar KiVa, waaruit o.a. bleek dat KiVa effectief is in het tegengaan van pesten (preventief) en het oplossen daarvan (curatief) en leerkrachten vaardigheden aanleert om groepsproblemen te voorkomen en te verhelpen.

Bij kinderen zijn de hersenen onvoldoende in staat om consequenties (op de langere termijn) te overzien.

• Zij zijn zich (nog) niet bewust van de openbaarheid van internet. Ze stappen makkelijk over een (juridische) grens zonder zich daar bewust van te zijn.
• Ze kunnen een situatie niet goed vanuit andermans standpunt bekijken. Kinderen en pubers zijn op dat vlak nog erg egocentrisch; ze denken vanuit zichzelf. De anonimiteit van sociale media versterkt dit effect. Een veelgehoord argument is: “het was grappig bedoeld.”

Het is belangrijk om kinderen te betrekken bij de aanpak tegen pesten. Zij weten als geen ander wat er speelt op het schoolplein, in de klas en online.

Op Pestweb delen kinderen hun ervaringen en geven (en krijgen) zij advies over omgaan met pesten.

In verschillende programma’s van Zapp praten kinderen over pesten.

In het Handboek tegen pesten van de Nationale Academie voor Media & Maatschappij staan tips door en voor jongeren verzameld. Bijvoorbeeld:

• Opvoeders kunnen het goede voorbeeld geven door zelf niet te pesten, te schelden of onnodig negatief te praten over anderen
• Een diverse vriendengroep kan ervoor zorgen dat je meer empathie hebt voor mensen die anders zijn dan jij
• Laat leerlingen meedenken als er iets misgaat in de klas of online

Op sociale media communiceren we snel en massaal. Zorgvuldigheid, privacy en even tot tien tellen schieten er daardoor vaak bij in. Het is inmiddels geen taboe meer dat we schokkende beelden, kwetsende teksten of privacygevoelige informatie delen. Hoe kun je online omgangsvormen verbeteren? Ga erover in gesprek met deze tips:

Wat is jouw rol als maker en deler?

Ga met elkaar in gesprek over hoe we op een respectvolle manier media kunnen maken en delen:

• Wie bepaalt wat er over een ander online mag worden gezet?
• Wat deel je wel, wat niet?
• En waarom (niet)? Welke redenen heb je bij het (niet) plaatsen of delen van content?
• Wat is het effect van wat jij online plaatst of deelt? Hoe komt het over op een ander?
• Mag je ongevraagd foto’s van anderen op Facebook of Instagram zetten? Of moet je eerst toestemming vragen?
• Kun je op internet feedback geven in gewone bewoordingen?

Wat kun je als sociale media-beheerder doen om het gesprek respectvol te laten verlopen? Bekijk de tips in het kader van de Week van de Mediawijsheid 2023: #hierniet

Discussievragen over online gedrag en respect

Door in discussie te gaan, stimuleer je actief nadenken en reflecteren op het eigen online gedrag, en of dat voldoende respectvol is. Gebruik deze stellingen om voor te leggen:

• Ik ben een mediamaker
• Ik tel tot tien voordat ik reageer op sociale media
• Iedereen mag ongevraagd foto’s en filmpjes van mij op Instagram plaatsen
• Als ik denk dat een berichtje niet klopt, check ik het voordat ik het deel of erop reageer
• Ik vind dat ik alle muziek, films en plaatjes mag gebruiken die ik online kan vinden
• Als ik een kwetsend filmpje doorstuur, ben ik medeverantwoordelijk voor de gevolgen

Handige materialen om mee aan de slag te gaan

• Eerste hulp bij online haat helpt je te bepalen hoe serieus een haatbericht precies is en heeft je manieren om jezelf te beschermen en actie te ondernemen
• Gebruik deze 7 tips om prosociaal gedrag te stimuleren
• In de online training #DatMeenJeNiet leer je over de verschillende vormen van online discriminatie en hoe je hiermee omgaat
• Gebruik deze 10 tips om in te grijpen bij online discriminatie
• Bekijk het overzicht van lesmaterialen over online omgangsvormen, zoals online pesten en shame sexting
• Een overzicht van vormen van kwetsend gedrag op internet
• En deze tips in het kader van de Week van de Mediawijsheid om zelf in actie te komen bij kwetsend gedrag

Ook online worden mensen gediscrimineerd. Iemand wordt anders behandeld, achtergesteld of uitgesloten op basis van kenmerken zoals huidskleur, beperking, geslacht of leeftijd. Zie je op internet een agressief, gewelddadig of beledigend bericht dat haat oproept tegen een persoon of een groep die in de minderheid is? Dan kan het lastig zijn om hierop te reageren. Hoe kom je toch voor jezelf of anderen op?

10 tips om in te grijpen bij online discriminatie

Stel, je ziet op sociale media een discriminerende opmerking, gericht tegen jou of een ander. Hoe kun je ingrijpen? Movisie stelde deze tips op:

1. Check eerst het account van de persoon die een discriminerende post heeft geplaatst
   Zo kun je achterhalen of het niet een nepaccount of ‘troll’ is. Bekijk o.a. de profielfoto en check wat voor soort berichten iemand plaatst, wanneer en hoe vaak.

2. Grijp samen in
   Spreek je als groep (collega’s, scholieren of studenten, vrienden) uit tegen haatdragende berichten. Uit onderzoek blijkt dat online counterspeech vanuit een groep kan zorgen dat haatdragende gesprekken veranderen in meer neutrale of zelfs positieve gesprekken.

3. Focus je op je doel
   Denk na over wat je wilt bereiken met jouw reactie of post.

4. Zachte of harde confrontatie
   Denk na over de manier waarop je het gesprek aan wilt gaan. Bij een zachte confrontatie ga je op een positievere en respectvolle manier het gesprek aan. Bij een harde confrontatie confronteer je iemand ermee dat hij of zij discriminerend bezig is op een meer negatieve en directe manier. Vragen nodigen meer uit tot zelfreflectie terwijl men bij statements sneller geneigd is om te reageren met tegenargumenten.

5. Deel gevoelens en ervaringen
   Daders staan namelijk vaak niet stil bij wat hun gedrag veroorzaakt bij slachtoffers. Vooral online blijven de gevolgen van racisme onzichtbaar van daders doordat de daders geen fysieke reactie zien bij het slachtoffer. Ook kan het helpen om aan de dader te vragen om zich in te leven in het slachtoffer.

6. Benadruk overeenkomsten
   Het kan ook effectief zijn om overeenkomsten tussen degene die een discriminerende opmerking maakt en jezelf te benadrukken.

7. Spreek de dader aan op positieve waarden, normen en eigenschappen
   Ook mensen die openlijk discrimineren, hebben vaak normen en waarden die ervan uitgaan dat je anderen gelijk en respectvol moet behandelen. Het is aan te raden om deze normen en waarden ‘te activeren’ bij de dader.
   Een voorbeeld is: ‘Ik ben verbaasd dat je dat zegt/doet, aangezien ik dacht dat jij gelijkwaardigheid belangrijk vindt.’

8. Neem jezelf in bescherming
   Dat ingrijpen effectief kan zijn, betekent niet dat het in elke situatie slim is om met mensen in discussie te gaan. Soms kun je namelijk aan een bepaalde reactie al zien dat iemand eigenlijk een ‘trol’ is en probeert mensen uit de tent te lokken. Wanneer dit het geval is of wanneer iemand een extreem andere mening heeft dan jij, heeft het weinig zin om eindeloos in discussie te gaan.

9. Bepaal wie het beste kan reageren
   Denk na over wie het beste kan reageren op een discriminerend bericht. Wanneer je online een discriminerende uiting tegenkomt die je als kwetsend ervaart, kan het soms lastig zijn om hier zelf op een effectieve manier op te reageren. Zeker als je vanuit een persoonlijk account reageert, moet je eigen veiligheid altijd voorop staan. Soms  kan het goed zijn om anderen, zoals je vrienden of je volgers, te vragen om namens jou hierop te reageren.

10. Meld online discriminatie
    Zie je een discriminerende uiting op sociale media? Maak hier dan een melding van zodat deze discriminerende uiting kan worden verwijderd. Je kunt dit melden bij de website of platform zelf of bij het Meldpunt Internet Discriminatie (MiND).

Lees ook dit artikel van Movisie

Wat werkt juist niet als je in wilt grijpen?

Movisie geeft ook tips over wat je beter niet kunt doen:

• Negatief bericht delen of ‘upvoten’ door het bericht negatieve likes te geven. Zo geef je het bericht meer aandacht en verschijnt het dus op meer tijdlijnen.
• Reageren op oude berichten. Dit kan ervoor zorgen dat je een gesprek opnieuw aanwakker en dat mensen die het niet gezien hadden dit alsnog te zien krijgen. Timing is daarom alles. Of-tewel: reageer direct, hierdoor zet je een sociale norm neer dat discriminatie niet oké is.
• Herhaling van stereotypen, óók als je ze daarna weer onderuit haalt.
• Te veel aandacht geven aan de extreme geluiden.
• Reageren op een ‘trol’ of op nepaccount.
• (Eindeloos) in discussie gaan

» In de online training #DatMeenJeNiet leer je over de verschillende vormen van discriminatie en hoe je hiermee omgaat

» Bekijk ook de tips voor het stimuleren van prosociaal gedrag
» En deze tips om zelf in actie te komen bij kwetsend gedrag

Tegenwoordig zijn online trollen of gemene berichten niet meer weg te denken van (sociale) media. Hoe kun je juist positief en online prosociaal gedrag stimuleren?

Wat is prosociaal gedrag?

Prosociaal gedrag is dat wat je doet om anderen te helpen of zich beter te laten voelen. Dit gebeurt in het echte leven en online. Denk bijvoorbeeld aan online iemand opvrolijken of troosten, reageren op berichten waarin mensen om hulp vragen, geld doneren of een petitie ondertekenen.

Bitescience heeft op basis van wetenschappelijk onderzoek verschillende manieren op een rijtje gezet om online prosociaal gedrag aan te moedigen:

1. Geef het goede voorbeeld. Wanneer je iemand ziet die iets aardigs doet voor een ander, zoals iemand troosten, werkt dat aanstekelijk. Rolmodellen (zoals leraren, ouders of influencers) hebben dus veel invloed.
2. Geef positieve feedback. Doet iemand iets aardigs voor een ander? Laat het weten! Bijvoorbeeld met een reactie op Instagram of een offline compliment
3. Bied sociale steun. Online of offline steun kan veel voor een ander betekenen. Als je je online gesteund voelt, gedraag je je ook prosocialer naar anderen toe
4. Train mindfulness. Mindfulness is de vaardigheid om bewust aanwezig te zijn in het hier en nu zonder te oordelen. Dat zorgt ervoor dat je eerder anderen wilt helpen en dat je online berichten beter kan begrijpen.
5. Creëer verantwoordelijkheidsgevoel. Als je iemand verantwoordelijk maakt voor het eigen gedrag, zal diegene minder snel meedoen met het slechte gedrag van anderen
6. Versterk het zelfvertrouwen in online en offline sociale vaardigheden. Als je je offline zelfverzekerd voelt, zal je dat online ook sneller zijn
7. Kijk en luister naar betekenisvolle media, zoals inspirerende films of podcasts. Daardoor voel je je meer verbonden en kun je meer met anderen meeleven. Lees meer over wat betekenisvolle media zijn.

Meer informatie:

» Bitefile: 7 tips om online sociaal gedrag te stimuleren
» Kijkwijzer over sociaal gedrag tijdens het gamen: 5 tips voor samen sociaal online
» Lesmateriaal over online omgangsvormen: dossier lesmateriaal

Op sociale media krijg je te maken met berichten en reacties van anderen. Hoe ga je om met negatieve en kwetsende reacties? Zie je kwetsend gedrag of ontvang je zelf haatberichten of andere negatieve reacties? Dit kun jij doen.

Stappenplan bij online kwetsend gedrag

In het kader van de Week van de Mediawijsheid 2023 en het initiatief #hierniet zijn de volgende stappen opgesteld:

Stap 1: herken online kwetsend gedrag
Bedenk met welke vorm van kwetsend gedrag je te maken hebt.
Ga na of het gedrag strafbaar is en wat de gebruiksvoorwaarden op het platform hierover zeggen. Check de gebruiksvoorwaarden van Facebook, Instagram, LinkedIn, Youtube, Snapchat en TikTok.
Of vraag het de politie. 

Stap 2: rapporteer
Rapporteer kwetsende berichten als eerste bij het platform waar het gedrag plaatsvindt. Er zijn ook externe meldpunten, zoals meldknop.nl waar je een melding kunt doen en extra advies kunt inwinnen. Schakel bij strafbaar gedrag altijd de politie in via politie.nl.

Stap 3: praat erover
Is het kwetsende bericht aan jou gericht? Je staat er niet alleen voor. Praat erover met iemand die je vertrouwt, dat kan enorm opluchten.
Kun je met niemand in je omgeving praten? Op helpwanted.nl kun je anoniem advies vragen.

Wordt een ander online gekwetst? Laat die persoon weten dat jij het niet oké vindt en dat je er voor diegene bent. Ook kun je de afzender van een kwetsend bericht uitleggen waarom jij dit niet oké vindt.

Wat kun je doen als beheerder van een sociale media-kanaal?

Ben jij verantwoordelijk voor het beheren van een groep of kanaal op sociale media? Dan krijg je mogelijk te maken met online kwetsend gedrag. Gebruik deze adviezen om als beheerder kwetsend gedrag te voorkomen en hoe je ingrijpt als het toch misgaat.

Meer tips:

• Hoe grijp je in bij online discriminatie? Gebruik deze tips van Movisie
• Op eerstehulpbijonlinehaat.nl vindt je uitleg over het belang van een sociaal steunnetwerk en wat je kunt doen als dit voor jou niet haalbaar is.
• Ken jij iemand die gepest wordt? Op pestweb.nl vind je tips en adviezen om te helpen.
• Wil je in gesprek om online omgangsvormen te verbeteren? Gebruik de tips op Mediawijsheid.nl.

Online shaming, canceling, intimidatie, discriminatie of haat… Als iemand online te maken krijgt met kwetsend gedrag, zijn er meestal omstanders die getuige zijn van de situatie. Als omstander kan je een groot verschil maken door als upstander in actie te komen, oftewel: door voor de ander op te komen.

Spreek je uit tegen het gedrag, steun het slachtoffer of maak een melding. Als je het gedrag negeert en niks doet, dan wordt het alleen maar erger.

Bitescience dook in het onderzoek en zet 10 tips een rij hoe je jezelf en anderen kan stimuleren om voor anderen op te komen bij online kwetsend gedrag.

10 tips om een upstander te worden

1. Train empathie
   Je komt eerder voor een ander op als je empathisch bent. Empathische mensen kunnen de emoties van anderen herkennen en begrijpen. Daardoor kunnen zij goed meevoelen met slachtoffers van online kwetsend gedrag.
   Je kan empathie trainen door je in te leven in een ander, bedenk hoe diegene zich voelt. Empathie kan ook versterkt worden door het beoefenen van mindfulness.
2. Houd rekening met angst voor vergelding
   Een van de grootste belemmeringen voor omstanders om voor een ander op te komen is de angst om zelf doelwit te worden van kwetsend gedrag. Vooral als het in het openbaar is, bijvoorbeeld als het gaat om het direct aanspreken van de dader of het openlijk steunen van het slachtoffer. Maar het is goed om weten dat je ook anoniem kan reageren. Denk aan het melden van kwetsend gedrag bij het platform.
3. Train het herkennen van online kwetsend gedrag
   Wanneer is iets erg genoeg om in te grijpen? Dat is vaak lastig te beoordelen. Als mensen niet zeker weten of een situatie erg genoeg is om er iets tegen te doen, dan is de kans kleiner dat zij voor anderen opkomen. Upstander-gedrag kan gestimuleerd worden door mensen te trainen om kwetsend gedrag online beter te herkennen (zie bijvoorbeeld de website eerstehulpbijonlinehaat.nl).
4. Stimuleer slachtoffers om hulp te vragen
   Mensen zijn eerder geneigd om voor een slachtoffer op te komen als diegene actief om hulp vraagt. Als slachtoffers om hulp vragen dan weten omstanders beter hoe ernstig te situatie is. Omstanders voelen zich dan ook verantwoordelijker om in te grijpen.
5. Zorg dat je weet hóe je voor iemand op kan komen
   Het is makkelijker om voor iemand op te komen als je weet hoe je dat moet doen. Ook helpt het als je er vertrouwen in hebt dat je dat kan en dat het effect heeft. Het is daarom belangrijk om te weten wat effectieve upstander-strategieën zijn.
6. Verminder ‘morele onthechting’
   Morele onthechting betekent dat iemand moreel los staat van de situatie. Diegene voelt dus geen verantwoordelijkheid om in te grijpen (“Het zijn mijn zaken niet”). Als je minder moreel onthecht bent, voel je een sterkere morele verplichting om te helpen omdat dat het juiste is. Het helpt om in gesprek te gaan over wat jij het juiste vindt om te doen: wat is jouw moreel kompas? (gebruik hiervoor het Digitaal Moreel Kompas).
7. Vergroot persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel
   Ken je het ‘omstandereffect’? Mensen zijn minder geneigd in te grijpen als zij ervan uitgaan dat anderen het zullen doen. Hoe meer toekijkers er zijn, hoe minder persoonlijke verantwoordelijkheid je voelt om iets te doen. Het omstandereffect kan verminderd worden door mensen online meer publiek zelfbewust te maken. Bijvoorbeeld door hen te laten voelen dat ze online zichtbaar zijn voor anderen.
8. Focus op het helpen van naasten
   Mensen zijn over het algemeen eerder geneigd hulp te bieden aan vrienden en familieleden dan aan onbekenden. Als mensen het slachtoffer van online kwetsend gedrag kennen, zijn ze eerder geneigd om voor hen op te komen.
9. Beïnvloed de sociale norm
   Omstanders komen eerder voor anderen op als ze denken dat anderen uit hun omgeving dat ook doen. Dat werkt ook omgekeerd: wanneer mensen denken dat anderen uit hun omgeving niet voor anderen opkomen, is er een grotere kans dat zij dat zelf ook niet doen.
10. Doe het samen!
    Je kan de sociale norm positief veranderen door het goede voorbeeld te geven en zelf een zichtbare upstander te zijn. Maar het is nog veel krachtiger als je dat samen met anderen doet. Vorm een georganiseerde tegenbeweging! Een voorbeeld is het project #DatMeenJeNiet van Movisie, Diversity Media en Hogeschool Inholland en het initiatief #hierniet van Netwerk Mediawijsheid.

» Lees hier het volledige artikel van Bitescience over het stimuleren van upstander-gedrag

Via anonieme accounts op TikTok, vaak onder de naam “Gossip Girl”, worden roddels verspreid over leerlingen en docenten. Is jouw school doelwit geworden van roddelaccounts? Of wil je dit voorkomen? Kennisnet geeft tips om hier mediawijs mee om te gaan.

Waarom zijn deze roddelaccounts een probleem?

Via deze Gossip Girl-accounts worden roddels maar ook gevoelige of gênante beelden van leerlingen (of docenten) online verspreid. De makers doen dit om te pesten of wraak te nemen, of gewoon om lol te trappen. Vaak zijn er geen duidelijke redenen voor het verzenden of doorzenden.

De gevolgen van de roddels kunnen groot zijn. Zo kunnen deze roddelaccounts ervoor zorgen dat leerlingen en docenten zich onveilig voelen. Ook kan het leerproces hierdoor verstoord worden, het kan sociale problemen geven en zelfs psychisch lijden tot gevolg hebben. Een platform zoals TikTok zorgt er bovendien voor dat de roddels razendsnel verspreid worden.

Wat kunnen scholen hieraan doen?

Kennisnet geeft in samenwerking met de VO-raad advies aan scholen om roddelaccounts tegen te gaan. De belangrijkste inzichten op een rijtje:

1. Houd rekening met de context
   Hoe je het beste met dit soort roddelaccounts omgaat verschilt sterk per situatie. De manier waarop de school reageert kan goed, maar ook juist verkeerd uitpakken. Breng in kaart welke verantwoordelijkheid de school, ouders, TikTok en uiteraard de leerlingen zelf hebben. En bedenk dat een account over school op sociale media niet vervelend hoeft te zijn.
2. Maak een inschatting of het wel of niet strafbaar is
   Roddelen zelf is niet strafbaar, maar soms kan het delen van teksten of beelden wel strafbaar zijn. Bijvoorbeeld omdat iemands imago wordt beschadigd. Bekijk dit overzicht van de strafbare feiten in het onderwijs. Aangifte doen bij de politie kan altijd, maar de politie kan er niet altijd iets mee doen. Je kan ook beginnen met contact via meldknop.nl.
3. Ga met leerlingen in gesprek
   Ga met leerlingen in gesprek over gewenst en ongewenst gedrag online. Niet alleen nadat het fout is gegaan, maar ook juist daarvoor. Bespreek met leerlingen hoe zij denken dat sociale media veiliger zouden kunnen en wat hun rol daarin is. Gebruik de tips hieronder.

Tips voor preventie en gesprek

Goede voorlichting over mediawijsheid is belangrijk om vervelende situaties tegen te gaan. Deze tips helpen je verder:

• Ga met leerlingen in gesprek over online omgangsvormen en privacy
• Maak hiervoor gebruik van de ‘5 poortwachters voor sociale media: eerst wachten, dan pas publiceren’
• Leerlingen kunnen gebruikmaken van ‘Het stopt bij jou’, een voorlichtingssite van Offlimits voor jongeren over online grensoverschrijdend gedrag
• HelpWanted.nl is een online hulplijn speciaal voor jongeren. Ook hier kunnen leerlingen terecht wanneer zij te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag online

Bekijk het volledige actieplan voor scholen op Kennisnet.nl. En lees ook de adviezen van Stichting School en Veiligheid.