Digitale zorg is zorg waarbij gebruik wordt gemaakt van internet; het wordt ook wel e-health genoemd. Denk hierbij aan een consult via de webcam, online patiëntendossiers, zelfdiagnose via apps, zorgrobots en zelfs chirurgie op afstand.
Digitale zorg heeft voordelen, zowel voor de patiënt als voor de arts. Als patiënt kun je je beter informeren en actiever deelnemen in het zorgproces. Maar er zijn ook risico’s op bijvoorbeeld gebied van privacy. De digitalisering van de zorg vraagt om digitale vaardigheden en mediawijsheid van de patiënt en zorgverlener.
Wat is er mogelijk met e-health?
Nederlandse artsen en patiënten maken, in vergelijking met het buitenland, veel gebruik van digitale zorgtoepassingen. E-health wordt veel ingezet om zorg efficiënter en beter te maken. De toepassing van digitale zorg maakt deze potentieel goedkoper, en kan oplossing bieden aan het groeiend personeelstekort.
Tijdens de coronapandemie hebben zorgapps, die tot dan toe in de experimentele fase verkeerden, de kans gekregen om zich te bewijzen als alternatief voor fysieke behandelingen in het ziekenhuis. Inmiddels worden bepaalde behandelingen via een app zelfs vergoed door een zorgverzekeraar.
Huisartsen gebruiken e-consulenten of het online aanvragen van herhaalrecepten. In ziekenhuizen stijgt het gebruik van technologisch hoogstaande medische apparatuur, voor bijvoorbeeld chirurgie op afstand met gebruik van robotarmen. Ook in verpleeghuizen en thuiszorg zie je steeds meer digitale oplossingen voor bijvoorbeeld zorg op afstand.
Een groot voordeel van e-health is dat we als patiënt meer de regie kunnen houden. We hebben toegang tot informatie, kunnen ziekenhuizen vergelijken en zorg dichterbij halen. Dit zijn mogelijkheden van digitale zorg:
Niet alle online informatie over gezondheid of zorg is echter even betrouwbaar of makkelijk te vinden. Op isdatechtzo.nl lees je hoe je betrouwbare medische informatie kunt herkennen.
Om je te helpen bij het vinden van betrouwbare informatie heeft het Nederlands Huisartsen Genootschap de website Thuisarts.nl in het leven geroepen.
In 2019 gaf bijvoorbeeld vier op de tien mensen met een chronische aandoening aan zelf gezondheidswaarden te meten en 8 procent daarvan stuurt deze ook elektronisch op naar hun zorgverlener, blijkt uit de eHealth-monitor 2019.
Apps en games worden ook steeds vaker door zorgverleners ingezet, bijvoorbeeld tijdens het gesprek met de patiënt. Games worden bijvoorbeeld ingezet om het bewegen voor ouderen leuker en beter te maken.
Niet alle apps en wearables bieden evenveel betrouwbaarheid, kwaliteit en privacy. Let daarom goed op de gebruiks- en privacyvoorwaarden. De GGD AppStore geeft een overzicht van relevante en betrouwbare apps op gebied van gezondheid.
Om medische gegevens digitaal uit te wisselen gebruiken zorgverleners een elektronisch patiëntendossier (EPD). Zorgverleners kunnen informatie over een patiënt vanuit het hele land opvragen en inzien, mits zij daartoe bevoegd zijn.
Jouw gegevens komen pas in het EPD terecht als jij daar toestemming voor geeft. Dat kan via de website ikgeeftoestemming.nl. Kijk ook bij de veelgestelde vragen onderaan de pagina voor meer informatie over je privacy en het EPD.
Om de patiënt meer inzicht en controle te geven over eigen medische gegevens is MedMij in het leven geroepen. Per 1 juli 2020 moet iedereen met MedMij hun eigen gegevens digitaal kunnen inzien en kunnen aangeven welke soort gegevens met welke zorgaanbieders mogen worden uitgewisseld bij behandeling.
Dit noemen we dan niet meer het elektronisch patiëntendossier, maar de persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO). Dat is een omgeving van de patiënt zelf. Je bepaalt zelf of en met wie de gegevens worden gedeeld. Hierdoor hebben niet alleen artsen, maar ook patiënten een beter overzicht van hun gezondheid.
Een overzicht van beschikbare hulpmiddelen, innovaties en ervaringen is te vinden in de HBO Kennisbank, die materiaal van hogescholen zichtbaar en beschikbaar maakt voor uitwisseling en hergebruik.
Ook biedt Stichting Digisterker met Digivitaler een lesprogramma aan over digitale zorg.
Risico’s van e-health
Digitale zorg brengt een hoop nieuwe vragen met zich mee. Van wie is de data die de hartslagmeter doorgeeft aan de zorgverlener? Kan een robot dezelfde aandacht en zorg bieden als een mens? En hoe zit het met de privacy van een demente bejaarde die een sensor draagt?
Bij de ontwikkeling en toepassing van digitale zorg is het belangrijk om het recht op privacy, autonomie, informatie en rechtvaardigheid te bewaken.
Met e-health, zoals het elektronisch patiëntendossier of apps, worden veel persoonlijke gegevens digitaal opgeslagen en verstuurd. Deze gegevens zijn privacygevoelig, door risico’s zoals:
- De mogelijkheid dat privégegevens bij onbevoegden terecht komen
- Het hacken van gegevens
- Systeemfouten
Ook roept digitale zorg vragen op over hoe gegevens, of data, verzameld mogen worden. Wie zou er iets met die data mogen doen? En wat dan? Er moet constant worden gezocht naar een balans tussen efficiëntere zorg en de belangen van de (zorg)gebruiker.
Digitalisering in de zorg kan zorgen voor de uitsluiting van mensen die digitaal minder vaardig zijn. Met name ouderen, mensen met een migratieachtergrond, minima en (licht) verstandelijk beperkten hebben soms moeite om digitaal bij te blijven.
Ten slotte kan e-health, zoals zorg op afstand of zorgrobots, ervaren worden als onpersoonlijk of zelfs onmenselijk. Fysiek contact of persoonlijke non-verbale zorg is voor veel mensen een belangrijk onderdeel van zorg.
De toekomst van digitale zorg
Niet alleen voor de patiënt, maar ook voor de zorgverlener heeft e-health veel gevolgen. Zo zal een elektronische luier die waarschuwt wanneer hij moet worden gewisseld, impact hebben op de rondes van verpleegkundigen. Ook verandert er veel in de communicatie met collega’s en patiënten.
Door de vergrijzing wordt de vraag naar zorg steeds groter. Om deze vraag bij te houden kan e-health oplossingen bieden, door zorg efficiënter en goedkoper te maken. Bij de ontwikkeling en toepassing van nieuwe vormen van digitale zorg is het belangrijk dat de risico’s en de gevolgen voor patiënt en zorgverlener in de gaten worden gehouden.
Tijdens de jaarlijkse Slimme Zorg Estafette stellen zorginstellingen, onderwijsinstellingen, leveranciers en patiëntenverenigingen hun deuren open voor publiek. Zij laten zien wat er mogelijk is op gebied van e-health en wat hun toekomstplannen zijn. Initatiefnemers ECP en het ministerie van VWS willen met deze campagne kennis en vaardigheden op het gebied van digitale ondersteuning in de zorg vergroten.
Digitale vaardigheden
Om met nieuwe, snel veranderende technologie en ICT-systemen te kunnen omgaan zullen zorgverleners ook ICT-kennis en -vaardigheden nodig hebben. Op de kennissite digivaardigindezorg.nl kunnen zorgprofessionals aan de slag om hun digitale vaardigheden te verbeteren.
Veelgestelde vragen
Veel apps concentreren zich op voeding, beweging, slaap, stress en sociale interactie. Dit kan op lange termijn leiden tot meer geïndividualiseerde gezondheidszorg.
Ziekenhuizen gebruiken nu al apps waarmee ze patiënten op afstand kunnen volgen en begeleiden. Patiënten hoeven zich daardoor minder vaak te melden in het ziekenhuis en voelen zich veiliger. En, niet onbelangrijk, dit kan een enorme kostenbesparing met zich meebrengen.
Jouw gegevens komen pas in het EPD terecht als jij daar toestemming voor geeft. Dat kan via de website ikgeeftoestemming.nl.
Er is veel weerstand tegen het EPD-LSP. Men is bang voor schending van privacy door onbevoegden zoals bedrijfsartsen, werkgevers en (zorg)verzekeringsmaatschappijen of hypotheekverstrekkers. Meer weten? Kijk dan eens op ikgeentoestemming.nl, de tegenhanger van bovengenoemde website.
Kijktip: Zembla maakte deze documentaire over de jacht van zorgverzekeraars op medische gegevens.
Kinderen van 0 tot 19 jaar hebben sinds 2010 een eigen elektronisch dossier: het Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg (DD JGZ). Vroeger heette dit het Elektronisch Kind Dossier (EKD). Dit is eenzelfde soort rapport als EPD. Ook hier is weerstand tegen.
Meer weten? Deze artikelen gaan over de privacy van je kind binnen het DD JGZ:
Via apps kan een e-consult worden aangevraagd of op afstand een diagnose worden gesteld. Bijvoorbeeld met de app Huidmonitor, waarmee je een verdacht plekje op je huid fotografeert en deze naar je huisarts verstuurt.
Een digitale patiëntenwijzer geeft de patiënt inzicht in de kwaliteitsverschillen tussen ziekenhuizen, bijvoorbeeld bij de behandeling van kanker. Kankerpatiënten kunnen aangeven wat ze belangrijk vinden en vervolgens adviseert de patiëntenwijzer welk ziekenhuis het beste bij hun wensen past.
Meer weten?
Wil je meer informatie over digitale gezondheidszorg, dan kun je bij deze organisaties terecht:
