De MediaDiamant – Wegwijs in mediaopvoeding voor basisschoolkinderen van 6 t/m 8 jaar

Media zorgen voor ontspanning. Lekker op de bank hangen en een filmpje kijken, youtuben of een spelletje spelen. Even bijkomen, bijvoorbeeld na een drukke dag op school of als het buiten regenachtig weer is.

• Op Zapp staan leuke filmpjes, jeugdseries en films voor basisschoolkinderen, van het Klokhuis en SpangaS tot Zappsport, ook beschikbaar als app.
• Op een regenachtige dag kan het spelen van een potje Just Dance of Wii Sports op je telefoon of de spelcomputer een goede en leuke manier zijn om toch een beetje beweging te krijgen.
• Luisterboeken zorgen voor vermaak tijdens bijvoorbeeld een lange autorit. Ze vergroten de woordenschat en het taalbegrip van kinderen. De Bibliotheek geeft leuke tips.
• Met de SoortSafari app van Klokhuis kan je verschillende plant- en diersoorten herkennen. Goede reden om een stukje door de buurt te wandelen!

Je kunt ook actief en creatief aan de slag met media, bijvoorbeeld door dingen te maken. Zo zijn er interactieve apps waarin kinderen een eigen game, stad of wereld in elkaar zetten. Ook kunnen kinderen met media hun eigen muziek maken of een filmpje.

• Er zijn allerlei leuke apps zoals iStopMotion en Comic Life waarbij kinderen via een strip of (teken)filmpje hun eigen verhaal kunnen vertellen.
• Scratch is een website waar kinderen leren een eigen animatie te maken.
• Wat is er nu leuker dan een stad die helemaal van jou zelf is? Minecraft is waarschijnlijk de meest bekende app waarmee je kunt bouwen. Vind je kind Minecraft (nog) lastig? Dan is de app Toca Builders een versimpeld en goed alternatief. Dit soort apps is goed voor de ontwikkeling van creativiteit en technisch inzicht. Daarbij leert je kind oplossingen bedenken en samenwerken.
• In de 21ste eeuw is kunnen programmeren een hele handige vaardigheid. Bovendien vinden basisschoolkinderen dit, vooral als ze een beetje technisch aangelegd zijn, vaak heel erg leuk. Er zijn verschillende websites, apps en cursussen die kinderen leren programmeren.

Vanaf de middenbouw vinden kinderen tv-programma’s voor volwassenen steeds interessanter, denk bijvoorbeeld aan familieshows en talentenjachten, of sportwedstrijden. Samen op televisie kijken naar deze programma’s is gezellig en versterkt de onderlinge band. Media kunnen ook helpen om in contact te blijven met vriendjes en familieleden, bijvoorbeeld door te skypen of facetimen. Misschien wonen opa en oma aan de andere kant van de wereld, of zijn ze er op vakantie – via een scherm kun je toch even met elkaar praten en elkaar zien.

• Blijf met elkaar in contact, bijvoorbeeld via Skype, Facetime en WhatsApp.

Praat regelmatig met je kind over online veiligheid en maak samen goede afspraken. Over het niet delen van persoonlijke gegevens en hoe je online met elkaar omgaat, maar ook over het niet zonder jouw toestemming doen van online aankopen in bijvoorbeeld een app of een game.

• Op mediaopvoeding.nl geven deskundigen antwoord op concrete vragen over kinderen en media, per leeftijdsgroep.
• Gaat er toch iets mis? Laat je kind weten dat hij of zij altijd bij jou terecht kan. Probeer niet boos te worden, dat maakt het voor je kind veiliger om hulp te vragen. Vanaf 8 jaar kan je kind ook terecht bij de kindertelefoon voor informatie en advies. Hebben jullie meer hulp nodig? Meldknop.nl of vraaghetdepolitie.nl bieden advies en ondersteuning.

Veiligheidsinstellingen en filters kunnen helpen voorkomen dat je kind ongeschikte dingen te zien krijgt. Er zijn verschillende apps die je hiervoor kunt gebruiken, zoals Qustodio. Bedenk je wel dat kinderen vanaf de basisschool ook steeds vaker bij andere kinderen thuis op een scherm gaan of filters ook zelf kunnen uitzetten. Samen praten over veilig mediagebruik en het maken van goede afspraken bieden uiteindelijk de meeste veiligheid.

• Filters kun je instellen via www.yoursafetynet.nl en www.kliksafe.nl.
• Op kijkwijzer.nl staat tot welke leeftijd een film of tv-programma schadelijk kan zijn voor kinderen.
• Maak een apart YouTube-account aan en stel zelf afspeellijsten samen waaruit je kinderen kunnen kiezen.
• Bij YouTube kun je via de ‘veilige modus’ instellen dat je kinderen geen ongeschikte filmpjes krijgen voorgeschoteld.

Soms krijgt je kind per ongeluk toch iets naars te zien. Check wat je kind gezien heeft en wat voor gevoel hij of zij erbij heeft. Laat je kind vooral zelf vertellen en sluit daarbij aan. Laat voelen dat je dichtbij bent en noem ook positieve dingen: dat er leuke dingen zijn om te doen of aan te denken, en dat dit ook mag. Bij een oorlog of natuurramp kun je benadrukken dat er ook goede dingen gebeuren, zoals heldhaftig gedrag van hulpverleners of een inzamelingsactie voor geld en hulpgoederen.

• Op kijkwijzer.nl krijg je info over de invloed van gewelddadige beelden op kinderen.
• Ook op opvoeden.nl staan tips over omgaan met kinderangsten.
• Het Jeugdjournaal (geschikt vanaf 9 jaar) geeft kinderen handige tips om met vervelend nieuws om te gaan.

Door met je kind te praten over wat hij of zij op een scherm ziet, kom je te weten hoe hij/zij mediabeelden ervaart. Je kunt vragen om het spel uit te leggen of je kunt gericht vragen stellen. Hierdoor leert je kind om dingen te benoemen en jou erover te vertellen en weet jij waar je kind zoal op een scherm mee bezig is.

• Op de Facebookpagina van Mediaopvoeding.nl staan regelmatig vragen en/of stellingen om met elkaar over media te praten.
• Via media kan je kind leren over het gedrag van anderen, en wat aardig of onaardig gedrag is. Stel je kind hier vragen over als ‘Wat vind je hiervan?’, ‘Hoe denk je dat de ander zich nu voelt?’ of ‘Wat zou jij in deze situatie doen?’ Het boek ‘Unselfie’ (Engelstalig) staat vol handige tips over het samen praten naar aanleiding van media en het op deze manier oefenen met empathie.

Andere ouders, collega’s, familie en vrienden doen ook ervaringen op met het mediagebruik van hun kinderen en kunnen handige tips hebben. Praat samen over hoe zij het doen en/of ze tips hebben voor leuke apps, games of filmpjes. Maar ook over hoe zij omgaan met online kansen en risico’s. Zorg er ook voor dat je de afspraken die jullie thuis maken over mediagebruik met belangrijke anderen deelt, zoals opa en oma en de oppas.

• Op de Facebookpagina van Mediaopvoeding.nl staan ook vragen en/of stellingen om met andere volwassenen over media te praten.
• Hoe doen andere ouders dat? Op oudersonline.nl vind je de grootste community van Nederland voor ouders van kinderen van -1 tot 18 jaar.

Hoe jullie media gebruiken is hét voorbeeld voor je kind. Bijvoorbeeld door je eigen mediagebruik te beperken en op bepaalde momenten alle media uit te zetten; aan tafel, in het verkeer, of bij de kassa. Ook leert je kind er iets van als jij afkeurend reageert wanneer er bijvoorbeeld geweld en/of grof taalgebruik voorbij komt.

• Lees het online magazine WIJS vol tips over mediaopvoeding, schermtijd en apps voor alle leeftijden.
• Hoe vaak kijk jij eigenlijk per dag op je telefoon? Installeer bijvoorbeeld de app Checky [red. niet meer beschikbaar] op je telefoon om erachter te komen.

Bij het kiezen van geschikte filmpjes, apps en games kun je gebruikmaken van adviezen van experts en andere ouders.

• Kijkwijzer en PEGI waarschuwen tot welke leeftijd een film of game ongeschikt kan zijn.
• Tips over leuke, leerzame en/of creatieve apps en games vind je op mediasmarties.nl of in Cinekid AppLab [red. niet meer beschikbaar].
• In de brochure 86 creatieve apps en sites vind je een uitgebreide verzameling goede media voor kinderen van 7 tot 12 jaar.
• De brochure 125 leerzame apps en websites geeft een overzicht van media waar kinderen van 4 tot 12 jaar iets van kunnen leren.

Het aanbod van apps is zo groot, dat het lastig om tot een goede selectie te komen. Vaak kun je alleen filteren op leeftijd of thema. En de term ‘educatief’ is niet hetzelfde als ‘kwaliteit’, al wil de maker je dat graag doen geloven. Om apps te vinden die aansluiten bij wat jij als ouder belangrijk vindt, kun je een checklist maken voordat je je zoektocht begint. Waar ben je naar op zoek (creativiteit, plezier), in welke fase zit je kind (leren rekenen, bouwen of leren programmeren) en welke app past bij je kind (een digitaal boek, een game of een app gebaseerd op een bekend figuur zoals Pokémon).

• Struin regelmatig het internet af en probeer spelletjes altijd eerst zelf even uit.

Vanaf de basisschool gaat je kind media steeds zelfstandiger gebruiken en kiest hij of zij steeds vaker eigen games, televisieprogramma’s en YouTube filmpjes. Ook gebruikt je kind steeds vaker media met leeftijdsgenootjes, terwijl jij er niet bij bent. Door met je kind te praten over welke media je wel of niet geschikt vindt en waarom, leg je de basis voor je kind om eigen keuzes te kunnen maken. Je kunt uitleggen hoe Kijkwijzer en PEGI werken en waarom het belangrijk is om deze richtlijn te volgen. En je kunt je kind wijzen op websites waar leuke en geschikte media te vinden zijn.

• Laat je kind de tips over leuke, leerzame en/of creatieve apps en games op mediasmarties.nl of in Cinekid AppLab zien.
• Bezoek samen de website van Zapp vol leuke filmpjes, jeugdseries en films voor basisschoolkinderen, of download de app.
• In de bibliotheek kun je je kind laten zien hoe hij of zij zelf op zoek kan gaan naar boeken, films en games. Je kunt aan je kind uitleggen wat de symbolen op de verschillende media je vertellen over waar het verhaal over gaat. Een bibliotheekmedewerker kan jullie hierbij helpen.

Er zijn een heleboel dingen die kinderen alleen kunnen leren in het ‘echte leven’ en niet via beeldschermen. Bijvoorbeeld hoe dingen voelen, ruiken en bewegen. Hoe je eigen lijf beweegt en wat je ermee kunt. Of het herkennen van emoties en gezichtsuitdrukkingen. Contact met anderen, buiten spelen, sporten, voldoende slapen en dingen om je heen ontdekken zijn zeer belangrijk voor de ontwikkeling.

• Hoewel er geen vaste regels zijn voor de schermtijd van een kind, is de algemene aanbeveling om het voor 6 tot 9-jarigen te beperken tot anderhalf uur per dag. Ook televisie kijken valt hieronder. Je kunt deze tijd het beste verdelen in blokjes van maximaal een half uur. (Bron: Kennisnet)
• Geocaching is een online schattenjacht. Met de GPS op je telefoon ga je buiten op zoek naar de juiste plek. Daar vind je een logboek waar je jouw naam en de datum in op kunt schrijven. Er is ook selectie gemaakt van wandelroutes en plekken die voor kinderen leuk zijn.
• Kijk eens live mee in een vogelnest of een vossenhol. Op beleefdelente.nl vind je webcams naar nestkastjes met koolmezen, zwaluwen en zelfs ijsvogels.
• Hutten bouwen? Kijk eerst samen op YouTube een how-to-filmpje en ga dan lekker buiten aan de slag!

Bijvoorbeeld geen schermpjes tijdens het eten, niet in het verkeer en niet op de slaapkamer. Deel je afspraken ook met de oppas en andere opvoeders van je kind.

Een goede afspraak kan zijn om te stoppen aan het einde van een level. Dat is een afgebakend moment en je geeft een duidelijke reden mee; het level is af. Tijd voor de volgende activiteit! Zonder duidelijke grenzen en afspraken kunnen media makkelijk een middel tegen verveling worden. Kinderen worden dan hangerig, beleven er eigenlijk niet meer zoveel plezier aan en een nieuwe activiteit wordt steeds uitgesteld. Dit kan een basis leggen voor verslaving.

• Wanneer kinderen met media bezig zijn vliegt de tijd vaak om. Zet een kookwekker of installeer een timer op je tablet. Zorg ervoor dat dit ook voor je kind zichtbaar is: op die manier weet hij of zij zelf hoeveel tijd er nog over is. Dit maakt het makkelijker om uiteindelijk te stoppen.
• Apps als Screentime (Android) en ScreenTime – Time Messenger (iOS) helpen je bij het beperken van de beeldschermtijd.

Laat je kind vlak voor het naar bed gaan geen gebruik maken van (digitale) media. Ze krijgen dan te veel prikkels en indrukken om te verwerken, en het blauwe licht van het beeldscherm verstoort het kunnen inslapen.

• Een boek is ook media, voorlezen is dus een beter idee vlak voor het slapengaan en stimuleert bovendien de taalontwikkeling van je kind.
• Ook luisterboeken zijn heerlijk voor het slapengaan, de bibliotheek heeft er genoeg (ook voor niet-leden).

Vanaf deze leeftijd wordt sporten heel belangrijk voor kinderen. Het Nederlandse Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) adviseert dat kinderen minimaal 1 uur per dag intensief bewegen, buiten de gymles en het speelkwartiertje om. Sporten zorgt voor spieropbouw, vetverbranding en de opbouw van het zenuwstelsel. Het helpt ook bij het leren van sociale vaardigheden, denk aan samenwerken in een team en het leren omgaan met winnen en verliezen.

Op het moment dat je kind zich verveelt, kan het heel verleidelijk zijn om een scherm tevoorschijn te halen. Ook je kind te lang laten doorspelen, terwijl hij/zij eigenlijk hangerig wordt en niet zoveel plezier meer aan dat schermpje beleeft. Vervelen kan soms heel goed zijn voor kinderen: door de leegte krijgen ze allemaal nieuwe ideeën en vinden ze iets nieuws om te doen.