Mag je een filmpje van internet gebruiken je presentatie? Of zomaar een foto van je vrienden op Instagram plaatsen?
Internet, sociale media en auteursrecht hebben meer met elkaar te maken dan je denkt. Sterker nog, we hebben er dagelijks mee te maken. Er zijn namelijk regels voor auteurs- en portretrecht en die gelden ook op internet en sociale media.
Wat is auteursrecht?
Wanneer jij een foto, filmpje, tekst, lied, schilderij of sieraad maakt, heb je automatisch het auteursrecht. Auteursrecht wordt ook wel copyright genoemd. Daar gebruiken we vaak het symbool © voor.
Het auteursrecht helpt de maker zijn werk te beschermen tegen reproductie of publicatie zonder zijn toestemming. Op die manier kan hij/zij er zijn brood mee te verdienen. Dankzij het auteursrecht heeft de maker ook:
- Het recht op naamsvermelding
- Het recht op verzet tegen een bewerking of misvorming
Wat is portretrecht?
Het auteursrecht beschermt ook je portretrecht. Daarmee heb je exclusief recht op je eigen afbeelding. Dat betekent dat je bezwaar kan maken tegen de publicatie van jouw portret als jij daar een belang bij hebt. Bekende personen en fotomodellen hebben een financieel belang: zij verdienen geld met hun bekendheid, dus hun portret is geld waard.
Iedereen heeft een belang bij privacy, dat is je persoonlijke vrijheid. Die is in het geding wanneer jij er last van hebt dat je portret zonder jouw toestemming wordt gepubliceerd.
Publiceer dus niet zomaar foto’s van iemand op internet, daarmee loop je het risico zijn/haar belang te schaden. Met deze fotoquiz test je je kennis over het portretrecht.
Auteursrechten, hoe zit dat op internet?
Internet maakt het makkelijk om andermans werk te gebruiken, te kopiëren, te delen, te remixen en te bewerken. Maar de regels voor auteurs- en portretrecht gelden ook op internet en sociale media.
Juriste Charlotte Meindersma ontwierp onderstaande infographic over beeldgebruik volgens het Nederlandse auteursrecht.
Afbeelding: Charlotte Meindersma
Sinds juni 2021 zijn de regels voor auteursrecht in de EU veranderd. Deze regels hebben vooral effect op de grote online platformen. Deze partijen (zoals Twitter, Facebook en YouTube) worden namelijk nu verantwoordelijk gehouden voor de foto’s en video’s op hun platform, in tegenstelling tot de uploader. Dat betekent dat ze foto’s en video’s vooraf moeten controleren op inhoud die inbreuk maakt op het auteursrecht. In dit artikel lees je meer over deze wetgeving.
Foto’s publiceren op internet – wat mag je wél doen?
- Alleen afbeeldingen gebruiken waarvan jij de rechten hebt, óf die rechtenvrij zijn
- Toestemming vragen voordat je andermans foto (of tekst) op Facebook, Instagram of je eigen website plaatst
- of: met bronvermelding een beroep op het citaatrecht doen
- Embedden, mits je je aan de voorwaarden houdt
En wat kan je beter niet doen?
- Zomaar plaatjes, video’s of muziek downloaden van internet. Ook streamen vanaf een illegale bron mag niet
- Zomaar foto’s van een ander op internet en sociale media plaatsen
In Nederland geldt een downloadverbod. Nu.nl neemt je mee in wat je allemaal moet weten over het Nederlandse downloadverbod.
Meer weten over auteursrecht? Wikikids heeft allerlei handige informatie verzameld voor kinderen in groep 7 en 8.
Creative Commons
Bij Creative commons (CC) geven makers bij voorbaat toestemming om hun werk (digitaal) te gebruiken, delen en/of bewerken. Er zijn wel voorwaarden aan verbonden, deze worden aangegeven met een code. Hier vind je uitleg over Creative Commons en de verschillende codes/licenties.
Zoek je materiaal met een met een CC-licentie? Zoek eens via YouTube, Flickr, CC Search en met Google geavanceerd zoeken.
Lesmateriaal over auteursrechten
In ons dossier Lesmateriaal vind je een overzicht van beschikbaar lesmateriaal over auteursrechten.
- Intellectueel eigendom in de wet
- Auteursrecht.nl – beheerd door de Federatie Auteursrechtbelangen
- Auteursrecht in het onderwijs – Charlotte’s Law
- Rust er auteursrecht op sociale media content?
- Auteursrecht op Pinterest
- Handige bronnen voor Creative Commons foto’s
- Creative Commons Nederland
- Onderwijs en auteursrecht, wat mogen scholen wel en niet?
- Hoe zit het met auteursrecht op Instagram?
- Stichting Brein: Wat mag niet?
- Downloaden: wat mag wel en wat mag niet?
Veelgestelde vragen
In het verleden was downloaden in Nederland legaal, de wet zag een download als een ’thuiskopie’. In april 2014 bepaalde de Hoge Raad echter dat het downloaden van films en muziek uit illegale bron verboden was. We noemen dit ook wel piraterij.
Hoe weet je of content legaal of illegaal is en hoe vind je legale content? Zie www.auteursrecht.nl/Kies-voor-
In Nederland komt BREIN op voor de auteursrechten op muziek, film, boeken, games en interactieve software.
BREIN heeft onder andere een rechtszaak aangespannen tegen torrentsite The Pirate Bay. Deze site schotelt het publiek films, series en muziek voor en faciliteert het downloaden ervan. Uit een uitspraak van het Europese Hof van Justitie is naar voren gekomen dat The Pirate Bay inbreuk maakt op Auteursrecht.
Voor het maken van een werkstuk of spreekbeurt mag je bijna alles van internet gebruiken. Dit komt omdat het werk binnen je school blijft. Je moet er wel een bron bij vermelden (citaatrecht). Je mag een werkstuk niet online zetten. Daarmee maak je het openbaar, vanaf dat moment heb je te maken met het auteursrecht. Je hebt dan toestemming van anderen nodig, tenzij je binnen de voorwaarden van het citaatrecht bent gebleven.
Een docent mag voor zijn/haar lessen een kleine hoeveelheid materiaal van internet halen, mits van legale bron. Dit materiaal moet dan wel worden gebruikt voor educatieve doeleinden.
Op de website onderwijsenauteursrecht.nl lees je precies waar je als docent rekening mee moet houden.
Rechtenvrij beeldmateriaal bestaat eigenlijk niet. Meestal bedoelen we beeldmateriaal waarvoor de maker bij voorbaat toestemming heeft gegeven voor gebruik. Bij Creative commons (CC) geeft de auteur bij voorbaat toestemming om zijn werk (digitaal) te gebruiken, delen en/of bewerken. Er zijn wel voorwaarden aan verbonden, die worden aangegeven met een code. Hier vind je uitleg over Creative Commons en de verschillende codes/licenties.
Zoek je materiaal met een met een CC-licentie? Zoek eens via YouTube, Flickr, Photopin en met ‘Google geavanceerd zoeken’. Ook op de website commons.wikimedia.org vind je foto’s die je gratis mag gebruiken.
Ook op www.thecontentmap.nl vind je legale foto’s, films, e-boeken en games.
Het kan zijn dat ook jouw werk onrechtmatig is gebruikt door een ander. Je kunt dan verschillende maatregelen nemen.
Meer weten?
Wil je meer informatie over auteursrecht op internet, dan helpen deze organisaties je op weg:
