Leren doen we steeds meer digitaal. Van games in de klas tot e-learnings vanaf de bank; met digitale media wordt leren leuker en flexibeler. Maar hoe zit het eigenlijk met je privacy? Hoe zorg je ervoor dat iedereen mee kan doen met de online les? En welke online bronnen en materialen zijn betrouwbaar? Om van digitaal leren een succes te maken heb je mediawijsheid nodig.
Ontdek de kansen en risico’s van digitaal leren en ga zelf aan de slag met de tips en materialen.
Wat is digitaal leren?
Met digitaal leren doe je kennis en vaardigheden op via digitale technologie, zoals computers, tablets en het digibord. Mede door de coronapandemie zijn we hiervoor in hoog tempo tools, apps en diensten gaan gebruiken.
Leren via YouTube is populairder dan ooit. Leraren zetten serious games in. Contact met leerlingen of studenten gaat steeds vaker via videobellen. En technologie zoals virtual reality en augmented reality wordt steeds vaker ingezet voor trainingen en lessen.
Onderwijs zal in de toekomst steeds vaker werken met een combinatie van digitaal en klassikaal lesgeven, ook wel hybride leren genoemd. En met online opleidingen en cursussen wordt een leven lang leren mogelijk voor meer mensen. Daarvoor is het belangrijk om te weten wat de kansen en de risico’s zijn.
Wat zijn de kansen van digitaal leren?
Er zijn veel digitale cursussen en lesmaterialen beschikbaar, over alle mogelijke onderwerpen en in veel verschillende vormen. Daardoor is er voor ieder wat wils. Digitaal leren biedt bovendien flexibiliteit en vrijheid. Door digitale media is het makkelijker om te leren waar en wanneer jij wilt. Dit geeft meer ruimte om je tijd zelf in te delen en te leren in je eigen tempo.
Met nieuwe technologie worden nieuwe manieren van leren mogelijk. Lees meer over de kansen van:
Steeds meer digitale onderwijsprogramma’s bevatten adaptieve onderdelen. Adaptief leren betekent dat lessen automatisch worden aangepast op je leerniveau. Daarbij wordt persoonlijke feedback gegeven. Bij adaptief leren leer je op je eigen niveau en in je eigen tempo. Uit onderzoek blijkt dat dit voor veel mensen goed is voor hun zelfvertrouwen en motivatie.
Met digitale media wordt het gemakkelijker om de motivatie om te leren en betrokkenheid te vergroten. Bijvoorbeeld door videogames of gamificatie in te zetten. Dit is het gebruiken van spelelementen, zoals quizzen, levels, badges en scoreboards. Uit onderzoek blijkt dat dit de motivatie en betrokkenheid van leerlingen verhoogt omdat ze actief met de les bezig zijn. Het is belangrijk dat de leerlingen de game ervaren als nuttig en relevant.
Steeds vaker worden virtual reality (VR), augmented reality (AR) of 360 graden-video’s ingezet voor onderwijs of training. Met deze technologie is het mogelijk om in een virtuele wereld te stappen. Doordat je het gevoel hebt dat je zelf onderdeel bent van het verhaal, kun je informatie beter verwerken en navertellen. Het kan helpen om je te verplaatsen in verschillende perspectieven of om je voor te bereiden op lastige situaties. Empathie wordt daardoor groter.
Wanneer je digitale media gebruikt om te leren, werk je gelijk aan mediawijze competenties. Je ontwikkelt informatievaardigheden, door bronnen online op te zoeken en te beoordelen op kwaliteit en betrouwbaarheid. Ook kun je aan de slag met vaardigheden zoals computational thinking, ICT basisvaardigheden, privacybewustzijn en kritische en sociale vaardigheden. Hieronder vind je tips om hiermee aan de slag te gaan.
Iedereen heeft eigen skills en kennis. Misschien wil jij die van jou delen met anderen. Door digitale media is het makkelijker dan ooit om zelf media te maken en te delen. Je kunt bijvoorbeeld zelf een YouTube-video of podcast maken of een Wikipedia-artikel schrijven.
Wat zijn risico’s en nadelen van digitaal leren?
Ongelijkheid
Niet iedereen heeft een eigen computer of een plek thuis om rustig te werken. Digitaal leren kan ook lastig zijn voor mensen met een visuele beperking, een verstandelijke beperking of lage (digitale) geletterdheid. Hierdoor heeft niet iedereen gelijke kansen om goed onderwijs te krijgen. Om dit te voorkomen, moet er in het onderwijs worden gezorgd voor toegankelijkheid en begeleiding op maat. Lees hier meer over online met een beperking.
Veel zelfstandigheid nodig
Digitaal leren vraagt om veel zelfstandigheid. Het is soms moeilijk om die zelfdiscipline op te brengen. Daarom is het belangrijk dat lesstof wordt aangeboden in kleine, overzichtelijke stukjes en dat er duidelijke deadlines zijn.
Druk
Bepaalde kanten van gamificatie in het onderwijs zijn niet leuk voor alle leerlingen. Uit onderzoek blijkt dat het wedstrijd-gedeelte voor sommige leerlingen druk oplevert. Het is natuurlijk vervelend als je telkens onderaan het scoreboard staat.
Betrouwbaarheid en kwaliteit
Online zijn veel verschillende digitale leermiddelen te vinden. Om de kwaliteit ervan te kunnen beoordelen is het belangrijk dat zowel docenten als leerlingen in staat zijn de betrouwbaarheid ervan kritisch te beoordelen. Ga na of de informatie die aangeboden wordt klopt. Controleer of de bron betrouwbaar is. En vraag de mening van anderen over de kwaliteit van digitale leermiddelen.
» Wil je een diploma ontvangen na het afronden van een cursus? Controleer dan of diploma’s officieel erkend zijn met de tool CREBO/CRPHP
Iedereen kan informatie en filmpjes op internet zetten. Niet alles wordt gecontroleerd op kwaliteit. Sommige video’s en websites kunnen onwaar, misleidend of aanstootgevend zijn. Gebruik daarvoor de checklist in het dossier Nepnieuws, om te controleren of een bericht betrouwbaar is.
Privacy
Het toepassen van digitale leermiddelen in het onderwijs brengt risico’s met zich mee voor de online privacy en veiligheid van gebruikers. Daarom is het belangrijk dat zowel docenten als leerlingen en studenten in staat zijn hun persoonsgegevens en data te beschermen.
Onderwijsinstellingen en aanbieders moeten zich hiervoor houden aan de AVG privacywet. Mogelijk worden er met (commerciële) programma’s of apps meer persoonlijke gegevens verzameld dan wenselijk. Lees daarom de privacyvoorwaarden. Zorg daarnaast dat persoonlijke gegevens goed beveiligd zijn en houd rekening met de privacy van studenten bij inzet van digitaal toezicht bij online tentamens.
» Gebruik het dossier Privacy voor tips om leerlingen en studenten bewust te maken van hun privacy
Tips voor digitaal onderwijs
Wil je online lesgeven? Of gamificatie of adaptief leren inzetten in de les? Bitescience biedt zes tips om van digitaal lesgeven een succes te maken (op basis van wetenschappelijk onderzoek):
Voor zowel adaptief als gegamificeerd leren geldt dat leerlingen en studenten daardoor gemotiveerder zijn om met de lesstof aan de slag te gaan. Daarnaast is belangrijk dat instructies eenvoudig zijn, zodat ze begrijpen wat er van hen verwacht wordt.
Het is belangrijk om tijdens online lessen interactie te creëren, zoals feedback geven en vragen stellen. Zo vergroot je de betrokkenheid en zorg je ervoor dat studenten het belang van de lesstof beter begrijpen.
Het online samen leren met leeftijdsgenoten zorgt voor beter leergedrag en geeft meer vertrouwen in hun eigen kunnen.
Studenten moeten leren om te gaan met de vrijheid. Ze moeten leren om zelf een planning te maken en zich daaraan te houden.
Maak afspraken over het gebruik van de mobiele telefoon in de klas of de collegezaal. Als leerlingen of studenten hun eigen mobiele telefoon gebruiken om digitaal te leren, kunnen zij afgeleid raken door sociale media en andere leuke content. Dat kan zorgen voor slechtere leerprestaties.
Kijk voor tips in het dossier Mediawijze leraren.
Ga in de les aan de slag met deze digitale leermiddelen
- De serious game MediaMasters. In deze game leren kinderen van groep 7 en 8 spelenderwijs over de kansen en gevaren van (digitale) media
- Snappet is een online lesmethode voor het basisonderwijs die interactieve instructielessen en adaptieve lesstof biedt
- Kahoot is een app waarmee je quizzen kunt maken en kunt inzetten in de les
- Wikikids.nl is een Nederlandstalige internetencyclopedie op het niveau van kinderen
- De Reisgids Digitaal Leermateriaal is een praktische wegwijzer met bronnen, werkvormen, tools en rolmodellen voor digitaal leermateriaal
- In dit digitale overzicht van Het Mediateam en Bibliotheek Utrecht zijn handvatten voor thuis op school te vinden
- De aangepaste lessen ‘Grappig of over de grens’ van De InternetHelden op LessonUp gaan in op het gedrag van leerlingen tijdens online videolessen. Er is een thuisles en een klassikale les
- Op opafstand.mediawijs.be licht Mediawijs enkele tools waarmee je je leerlingen zich op afstand kan laten verdiepen in mediawijze thema’s
- Het YouTube-kanaal van het Netwerk Mediawijsheid voor educatieve of informatieve filmpjes over mediawijsheid
Tips om thuis aan de slag te gaan
- Een MOOC (massive open online course) is een online cursus dat openbaar beschikbaar is. Op MOOC List vind je een Engelstalig overzicht van verschillende gratis online cursussen die je kunt volgen
- Duolingo is de meest gebruikte gratis taalapp. Een mooi voorbeeld van gamification, waarbij je spelenderwijs een nieuwe taal leert
- Het YouTube-kanaal Universiteit van Nederland maakt wetenschap toegankelijk voor een breed publiek. Het kanaal heeft online-colleges over de meest uiteenlopende thema’s
- Het YouTube-kanaal van de Open Universiteit bevat veel leerzame online colleges, MOOCs en podcasts
- Op het YouTube-kanaal van de Technische Universiteit Eindhoven staan talkshow en webinars over IT-gerelateerde onderwerpen
- Tips die je helpen om zelf media te maken vind je het dossier Zelf Media Maken
Meer weten?
- Het recept voor succesvol digitaal lesgeven|
- Informatie over hoe je Online Leren toegankelijke maakt voor iedereen
- De Top 5 van effectieve leerstrategieën lees je op Maak Mij Wat Wijs.
- Waardenwijzer van Kennisnet met informatie over onderwijswaarden en digitalisering
- Informatie over privacy en veiligheid in het onderwijs Rathenau
