Dreigtweets en haatberichten zijn berichten op sociale media waarin iemand een bedreiging – of andere negatieve taal – uit. Wat doe je als online gedrag uit de hand loopt? En wat kun je zelf doen om het te voorkomen?
Waarom sturen mensen haatberichten?
Iemand kan haatberichten sturen om iemand te kwetsen, om de mening van anderen te beïnvloeden, om onrust te veroorzaken of om diens boosheid over een onderwerp kenbaar te maken. De berichten kunnen gericht zijn aan één persoon, een (bevolkings)groep, instanties, scholen of evenementen.
Sommige mensen beseffen niet dat anderen hun berichten kunnen lezen. Ze wanen zich ‘veilig’ en onzichtbaar. Vaak zijn deze berichten eigenlijk als grap bedoeld.
Ook online discussies kunnen hoog oplopen en uitmonden in haatberichten. Bij onderwerpen als migratie, de klimaatcrisis of MeToo maken online veel emoties los.
De impact van haatberichten kan groot zijn. Sinds 2021 is Netwerk Mediawijsheid actief met de het programma Samen Sociaal Online.
Welke technieken en strategieën worden gebruikt bij online haat en het verspreiden van complottheorieën? En wat is de impact ervan op het online en offline debat? Bekijk de aflevering ‘Handboek voor haatzaaiers’ van Medialogica (HUMAN).
Wat kun je doen tegen dreigtweets en haatberichten?
Dreigberichten worden door de politie erg serieus genomen. Tegen online beledigingen, haatposts, trollen en grove berichten wordt echter vaak weinig gedaan. Dit is juridisch moeilijk, bovendien verdienen websites geld aan dergelijke berichten. De aandacht leidt tot meer bezoekers, meer clicks en meer advertentie-inkomsten.
- Ook al lijkt jouw rol maar klein, door in actie te komen kun je invloed uitoefenen op de situatie. Door niet toe te kijken, maar op te staan voor een ander, maak je duidelijk dat dit niet oké en normaal is. Er zijn verschillende manieren in actie te komen tegen kwetsend gedrag online. Dat kan direct en publiekelijk, maar ook indirect en anoniem.
- Nare berichten die je online ziet, kun je vaak rapporteren. Kom je een negatieve post tegen? Vraag je dan ook af of het wel waar is wat er staat. En met welke reden iemand het bericht geschreven kan hebben.
- Het kan lastig zijn om te bepalen welke vervelende berichten, foto’s of filmpjes verwijderd moet worden. Als je eigenaar bent van een blog, YouTube-kanaal of sociale media-account, is het zelfs zo dat je zelf ook verantwoordelijk bent voor de berichten die je krijgt.
- Maar je mag niet zomaar elke negatieve reactie verwijderen. ‘Haters’ hebben namelijk ook rechten en mogen niet worden beperkt in het uiten van hun mening. Hoe kun je hier het beste mee omgaan? Jurist Charlotte Meindersma geeft op haar website tips en meer informatie.
- Ook sociale mediaplatforms zoals Facebook en Instagram (Meta), X en TikTok stellen hierover hun eigen richtlijnen op. Naast deze richtlijnen komen platformen soms met aanvullende initiatieven om hate speech tegen te gaan op hun platform. Zo licht TikTok op regelmatige basis toe wat voor nieuwe (technische) maatregelen ze tegen hate speech nemen.
Aan de slag met netiquette!
Sociale media zijn heel leuk. Maar hoe ga je online met elkaar om? Online omgangsvormen noemen we ook wel netiquette. Het zijn ongeschreven regels over hoe je je moet gedragen op internet.
Waar liggen de grenzen van online gedrag? Wat deel je wel, wat niet en waarom (niet)? Welke verantwoordelijkheid heb je zelf? Ga aan de slag met positieve online omgangsvormen. Lees de tips over het bevorderen van online (pro)sociaal gedrag en gebruik deze gesprekstips en materialen.
Dreigtweets en haatberichten kunnen ook een vorm van pesten zijn. Beschermd door anonimiteit gaat cyberpesten veel verder dan andere vormen van pesten. Wat kun je doen om online pesten te voorkomen? En hoe pak je het aan als jij of iemand in je omgeving wordt gepest? Bekijk het dossier Online pesten.
Een kind begeleiden, doe je niet door uitsluitend te wijzen op regels of gevaren. Het gaat ook over het stimuleren van positief gedrag en het inzichtelijk maken van mogelijkheden en kansen. Hiervoor is bijvoorbeeld lesmateriaal over omgangsvormen op internet beschikbaar.
Veelgestelde vragen
Hoe grijp je in bij online kwetsend gedrag?Op sociale media krijg je te maken met berichten en reacties van anderen. Hoe ga je om met negatieve en kwetsende reacties? Zie je kwetsend gedrag of ontvang je zelf haatberichten of andere negatieve reacties? Dit kun jij doen.
Stappenplan bij online kwetsend gedrag
In het kader van de Week van de Mediawijsheid 2023 en het initiatief #hierniet zijn de volgende stappen opgesteld:
Stap 1: herken online kwetsend gedrag
Bedenk met welke vorm van kwetsend gedrag je te maken hebt.
Ga na of het gedrag strafbaar is en wat de gebruiksvoorwaarden op het platform hierover zeggen. Check de gebruiksvoorwaarden van Facebook, Instagram, LinkedIn, Youtube, Snapchat en TikTok.
Of vraag het de politie.
Stap 2: rapporteer
Rapporteer kwetsende berichten als eerste bij het platform waar het gedrag plaatsvindt. Er zijn ook externe meldpunten, zoals meldknop.nl waar je een melding kunt doen en extra advies kunt inwinnen. Schakel bij strafbaar gedrag altijd de politie in via politie.nl.
Stap 3: praat erover
Is het kwetsende bericht aan jou gericht? Je staat er niet alleen voor. Praat erover met iemand die je vertrouwt, dat kan enorm opluchten.
Kun je met niemand in je omgeving praten? Op helpwanted.nl kun je anoniem advies vragen.
Wordt een ander online gekwetst? Laat die persoon weten dat jij het niet oké vindt en dat je er voor diegene bent. Ook kun je de afzender van een kwetsend bericht uitleggen waarom jij dit niet oké vindt.
Wat kun je doen als beheerder van een sociale media-kanaal?
Ben jij verantwoordelijk voor het beheren van een groep of kanaal op sociale media? Dan krijg je mogelijk te maken met online kwetsend gedrag. Gebruik deze adviezen om als beheerder kwetsend gedrag te voorkomen en hoe je ingrijpt als het toch misgaat.
Meer tips:
Ook online worden mensen gediscrimineerd. Iemand wordt anders behandeld, achtergesteld of uitgesloten op basis van kenmerken zoals huidskleur, beperking, geslacht of leeftijd. Zie je op internet een agressief, gewelddadig of beledigend bericht dat haat oproept tegen een persoon of een groep die in de minderheid is? Dan kan het lastig zijn om hierop te reageren. Hoe kom je toch voor jezelf of anderen op?
10 tips om in te grijpen bij online discriminatie
Stel, je ziet op sociale media een discriminerende opmerking, gericht tegen jou of een ander. Hoe kun je ingrijpen? Movisie stelde deze tips op:
- Check eerst het account van de persoon die een discriminerende post heeft geplaatst
Zo kun je achterhalen of het niet een nepaccount of ‘troll’ is. Bekijk o.a. de profielfoto en check wat voor soort berichten iemand plaatst, wanneer en hoe vaak.
- Grijp samen in
Spreek je als groep (collega’s, scholieren of studenten, vrienden) uit tegen haatdragende berichten. Uit onderzoek blijkt dat online counterspeech vanuit een groep kan zorgen dat haatdragende gesprekken veranderen in meer neutrale of zelfs positieve gesprekken.
- Focus je op je doel
Denk na over wat je wilt bereiken met jouw reactie of post.
- Zachte of harde confrontatie
Denk na over de manier waarop je het gesprek aan wilt gaan. Bij een zachte confrontatie ga je op een positievere en respectvolle manier het gesprek aan. Bij een harde confrontatie confronteer je iemand ermee dat hij of zij discriminerend bezig is op een meer negatieve en directe manier. Vragen nodigen meer uit tot zelfreflectie terwijl men bij statements sneller geneigd is om te reageren met tegenargumenten.
- Deel gevoelens en ervaringen
Daders staan namelijk vaak niet stil bij wat hun gedrag veroorzaakt bij slachtoffers. Vooral online blijven de gevolgen van racisme onzichtbaar van daders doordat de daders geen fysieke reactie zien bij het slachtoffer. Ook kan het helpen om aan de dader te vragen om zich in te leven in het slachtoffer.
- Benadruk overeenkomsten
Het kan ook effectief zijn om overeenkomsten tussen degene die een discriminerende opmerking maakt en jezelf te benadrukken.
- Spreek de dader aan op positieve waarden, normen en eigenschappen
Ook mensen die openlijk discrimineren, hebben vaak normen en waarden die ervan uitgaan dat je anderen gelijk en respectvol moet behandelen. Het is aan te raden om deze normen en waarden ‘te activeren’ bij de dader.
Een voorbeeld is: ‘Ik ben verbaasd dat je dat zegt/doet, aangezien ik dacht dat jij gelijkwaardigheid belangrijk vindt.’
- Neem jezelf in bescherming
Dat ingrijpen effectief kan zijn, betekent niet dat het in elke situatie slim is om met mensen in discussie te gaan. Soms kun je namelijk aan een bepaalde reactie al zien dat iemand eigenlijk een ‘trol’ is en probeert mensen uit de tent te lokken. Wanneer dit het geval is of wanneer iemand een extreem andere mening heeft dan jij, heeft het weinig zin om eindeloos in discussie te gaan.
- Bepaal wie het beste kan reageren
Denk na over wie het beste kan reageren op een discriminerend bericht. Wanneer je online een discriminerende uiting tegenkomt die je als kwetsend ervaart, kan het soms lastig zijn om hier zelf op een effectieve manier op te reageren. Zeker als je vanuit een persoonlijk account reageert, moet je eigen veiligheid altijd voorop staan. Soms kan het goed zijn om anderen, zoals je vrienden of je volgers, te vragen om namens jou hierop te reageren.
- Meld online discriminatie
Zie je een discriminerende uiting op sociale media? Maak hier dan een melding van zodat deze discriminerende uiting kan worden verwijderd. Je kunt dit melden bij de website of platform zelf of bij het Meldpunt Internet Discriminatie (MiND).
Lees ook dit artikel van Movisie
Wat werkt juist niet als je in wilt grijpen?
Movisie geeft ook tips over wat je beter niet kunt doen:
- Negatief bericht delen of ‘upvoten’ door het bericht negatieve likes te geven. Zo geef je het bericht meer aandacht en verschijnt het dus op meer tijdlijnen.
- Reageren op oude berichten. Dit kan ervoor zorgen dat je een gesprek opnieuw aanwakker en dat mensen die het niet gezien hadden dit alsnog te zien krijgen. Timing is daarom alles. Of-tewel: reageer direct, hierdoor zet je een sociale norm neer dat discriminatie niet oké is.
- Herhaling van stereotypen, óók als je ze daarna weer onderuit haalt.
- Te veel aandacht geven aan de extreme geluiden.
- Reageren op een ‘trol’ of op nepaccount.
- (Eindeloos) in discussie gaan
» In de online training #DatMeenJeNiet leer je over de verschillende vormen van discriminatie en hoe je hiermee omgaat
» Bekijk ook de tips voor het stimuleren van prosociaal gedrag
» En deze tips om zelf in actie te komen bij kwetsend gedrag
Doxing, misschien heb je dit woord wel eens voorbij zien komen. Vaak gaat het over politici, journalisten of opiniemakers die ‘gedoxt’ worden. Maar wat is het precies?
Doxing is een samenvoeging van de Engelse woorden ‘dropping dox’, wat zoveel betekent als ‘documenten publiceren’. Het komt erop neer dat iemand met kwade bedoelingen persoonlijke informatie van jou deelt. Bijvoorbeeld je adres, of je telefoonnummer.
Deze informatie kan uit allerlei (openbare) bronnen komen. Je telefoonnummer staat misschien op de website van je werkgever. Of je hebt een eigen bedrijf, waardoor je adres zonder al te veel moeite op te sporen is. Bij doxing onthullen de daders persoonlijke of vertrouwelijke gegevens niet zomaar. Vaak is het doel iemand intimideren en gebeurt dat met een vooropgezet plan. Door bijvoorbeeld het privéadres van iemand bekend te maken, wil de dader zijn doelwit angst aanjagen. ‘Ik weet waar je woont, dus pas op je woorden’.
Tips om doxing tegen te gaan
Met de volgende tips verklein je de kans om slachtoffer te worden:
- Zorg dat je je wachtwoorden geheim houdt en op een veilige plek bewaart
- Controleer regelmatig of je contact- of adresgegevens makkelijk te vinden zijn. Wees ook terughoudend met het delen van deze informatie.
- Ga na wie jouw gegevens op sociale media kunnen zien. Staat je profiel op openbaar of privé? Dit kun je instellen via de privacyinstellingen.
Lees meer:
Tegenwoordig zijn online trollen of gemene berichten niet meer weg te denken van (sociale) media. Hoe kun je juist positief en online prosociaal gedrag stimuleren?
Wat is prosociaal gedrag?
Prosociaal gedrag is dat wat je doet om anderen te helpen of zich beter te laten voelen. Dit gebeurt in het echte leven en online. Denk bijvoorbeeld aan online iemand opvrolijken of troosten, reageren op berichten waarin mensen om hulp vragen, geld doneren of een petitie ondertekenen.
Bitescience heeft op basis van wetenschappelijk onderzoek verschillende manieren op een rijtje gezet om online prosociaal gedrag aan te moedigen:
- Geef het goede voorbeeld. Wanneer je iemand ziet die iets aardigs doet voor een ander, zoals iemand troosten, werkt dat aanstekelijk. Rolmodellen (zoals leraren, ouders of influencers) hebben dus veel invloed.
- Geef positieve feedback. Doet iemand iets aardigs voor een ander? Laat het weten! Bijvoorbeeld met een reactie op Instagram of een offline compliment
- Bied sociale steun. Online of offline steun kan veel voor een ander betekenen. Als je je online gesteund voelt, gedraag je je ook prosocialer naar anderen toe
- Train mindfulness. Mindfulness is de vaardigheid om bewust aanwezig te zijn in het hier en nu zonder te oordelen. Dat zorgt ervoor dat je eerder anderen wilt helpen en dat je online berichten beter kan begrijpen.
- Creëer verantwoordelijkheidsgevoel. Als je iemand verantwoordelijk maakt voor het eigen gedrag, zal diegene minder snel meedoen met het slechte gedrag van anderen
- Versterk het zelfvertrouwen in online en offline sociale vaardigheden. Als je je offline zelfverzekerd voelt, zal je dat online ook sneller zijn
- Kijk en luister naar betekenisvolle media, zoals inspirerende films of podcasts. Daardoor voel je je meer verbonden en kun je meer met anderen meeleven. Lees meer over wat betekenisvolle media zijn.
Meer informatie:
» Bitefile: 7 tips om online sociaal gedrag te stimuleren
» Kijkwijzer over sociaal gedrag tijdens het gamen: 5 tips voor samen sociaal online
» Lesmateriaal over online omgangsvormen: dossier lesmateriaal
Op sociale media communiceren we snel en massaal. Zorgvuldigheid, privacy en even tot tien tellen schieten er daardoor vaak bij in. Het is inmiddels geen taboe meer dat we schokkende beelden, kwetsende teksten of privacygevoelige informatie delen. Hoe kun je online omgangsvormen verbeteren? Ga erover in gesprek met deze tips:
Wat is jouw rol als maker en deler?
Ga met elkaar in gesprek over hoe we op een respectvolle manier media kunnen maken en delen:
- Wie bepaalt wat er over een ander online mag worden gezet?
- Wat deel je wel, wat niet?
- En waarom (niet)? Welke redenen heb je bij het (niet) plaatsen of delen van content?
- Wat is het effect van wat jij online plaatst of deelt? Hoe komt het over op een ander?
- Mag je ongevraagd foto’s van anderen op Facebook of Instagram zetten? Of moet je eerst toestemming vragen?
- Kun je op internet feedback geven in gewone bewoordingen?
Wat kun je als sociale media-beheerder doen om het gesprek respectvol te laten verlopen? Bekijk de tips in het kader van de Week van de Mediawijsheid 2023: #hierniet
Discussievragen over online gedrag en respect
Door in discussie te gaan, stimuleer je actief nadenken en reflecteren op het eigen online gedrag, en of dat voldoende respectvol is. Gebruik deze stellingen om voor te leggen:
- Ik ben een mediamaker
- Ik tel tot tien voordat ik reageer op sociale media
- Iedereen mag ongevraagd foto’s en filmpjes van mij op Instagram plaatsen
- Als ik denk dat een berichtje niet klopt, check ik het voordat ik het deel of erop reageer
- Ik vind dat ik alle muziek, films en plaatjes mag gebruiken die ik online kan vinden
- Als ik een kwetsend filmpje doorstuur, ben ik medeverantwoordelijk voor de gevolgen
Handige materialen om mee aan de slag te gaan
Er zijn diverse meldpunten waar je terecht kunt voor hulp en advies bij (online) pesten:
Ook lezen: deze interessante websites en/of artikelen
Meer weten?
Wil je meer informatie, dan helpen deze organisaties je op weg.
