De filterbubbel (ook wel filter bubble) is het verschijnsel waarbij websites en zoekmachines hun resultaten afstemmen op jouw (eerdere) online zoekgedrag. Dat kan handig zijn, maar maakt het ook lastiger om andere meningen of diverse informatiebronnen te vinden. Wat kun je doen om de filterbubbel te omzeilen?
Hoe werkt de filterbubbel?
Tijdens het surfen op internet wordt er een profiel van je gemaakt. Dat gebeurt o.a. op basis van je zoekgeschiedenis, e-mailverkeer, koopgedrag en berichten op sociale media. In dat profiel staat kortweg wie je bent en wat je voorkeuren en interesses zijn.
Bij nieuwe zoekopdrachten wordt vervolgens weggelaten wat niet past binnen jouw profiel. Zoekresultaten, maar ook aanbiedingen en reclame, worden helemaal afgestemd op wat je al eerder zag. Een andere invalshoek, een andere mening, een kritisch artikel of een tegendraadse weerwoord zal worden weggefilterd. Zo ontstaat een filterbubbel om je heen.
Sociale media als Facebook maken gebruik van algoritmes om te bepalen wat je het liefst ziet. Op basis daarvan komen berichten die het meest overeenkomen met jouw wereldbeeld bovenaan te staan in je nieuwsoverzicht of tijdlijn.
Om het effect van de filterbubbel aan te tonen hield De Volkskrant een experiment waarbij vier mensen met totaal verschillende (politieke) opvattingen een week lang van Facebook-account ruilden. Wat vervolgens gebeurde, met name wat ze allemaal te zien kregen, kwam als een schok voor de deelnemers: het strookte totaal niet met hun wereldbeeld. Alle vier meenden ze dat de ander een totaal verwrongen beeld van de realiteit doorkreeg. Lees hier het hele artikel met de reacties van de deelnemers.
Waarom kan een filterbubbel gevaarlijk zijn?
De filterbubbel levert dus gekleurde informatie op. Je krijgt geen objectieve zoekresultaten. Daarmee wordt ons de kans ontnomen om zelf een kritische houding te ontwikkelen en een mening te vormen die gebaseerd is op diverse bronnen. Terwijl het – met name voor kinderen – belangrijk is om zo’n kritische houding te ontwikkelen.
Zo werd Facebook, door zijn groeiende rol als nieuwsmedium en de informatiebubbel die hierdoor is ontstaan, ervan beschuldigd een belangrijke rol te hebben gespeeld in de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen. Een item hierover in De Wereld Draait Door kun je hiernaast bekijken.
» In het dossier Nepnieuws lees je meer over nepnieuws en de rol van de filterbubbel en algoritmes
Liever geen filterbubbel? Dit moet je doen (of laten)
- Zorg dat je genoeg verschillende media gebruikt om de actualiteit te volgen
- Luister eens naar mensen of lees eens meningen waar je het beslist mee oneens bent
- Surf anoniem, bijvoorbeeld met zoekmachine DuckDuckGo of Startpage. In de Internetvrijheid Toolbox van Bits of Freedom vind je nog meer tips
- Ook de meeste browser bieden een privévenster om anoniem te surfen. De Consumentenbond geeft tips over verschillende browsers en instellingen
- Zet je cookies uit
- In dit artikel van Mediawijs.be vind je 10 dingen die je kunt doen als je anoniem wilt surfen
- Leer kinderen informatievaardigheden. Deze vaardigheden helpen bij het zoeken, vinden, beoordelen en verwerken van informatie.
- Kinderen vanaf 10 jaar vinden uitleg over de filterbubbel en tips om die te omzeilen op HoeZoMediawijs.nl
Veelgestelde vragen
Internetactivist Eli Pariser legt de filterbubbel (of filter bubble) uit met een voorbeeld: Twee vrienden zoeken via Google op de term Egypte. Zij krijgen wisselende zoekresultaten op basis van hun surfgeschiedenis.
De één krijgt namelijk vooral toeristische trekpleisters te zien in de zoekresultaten, terwijl de ander informatie krijgt over de politieke crisis in Egypte.
Wanneer zoekgegevens op internet worden bijgehouden, kun je na verloop van tijd in kaart brengen wat iemands interesses zijn. En vervolgens voorspellen wat diegene waarschijnlijk wel/niet zoekt. Zo werkt ook de filterbubbel.
Als je surft, laat je (digitale) sporen achter op internet. Zo weten bedrijven veel over jouw voorkeuren en interesses. Op basis daarvan bieden ze je artikelen, foto’s, filmpjes jij het liefst wil zien. Dat noemen we content op maat.
Content op maat vraagt om mediawijze consumenten. Het kan immers onduidelijk zijn waar bepaalde content vandaan komt, hoe deze tot stand komt en met welke intenties de makers de content aanbieden. Ook kan het zorgen voor minder diversiteit in de content die je te zien krijgt.
- Stap jij uit je filterbubbel? – Isdatechtzo.nl
- Basisinformatie over de filterbubbel: filterbubbel 101– TMI academy
- Wat is een filterbubbel? Dr. Judith Möller legt uit – De Bibliotheek
Meer weten?
Wil je meer weten over de filterbubbel, dan helpen deze organisaties je verder:
