Van casual games tot uitgebreide virtuele werelden; games bieden veel mensen vermaak en (ont)spanning.
Te veel gamen kan verslaving met zich meebrengen. Maar het allergrootste risico bij normaal gamegedrag is het vele zitten. Bijna alle kinderen en jongeren bewegen te weinig, dat heeft nadelige gevolgen voor hun gezondheid.
Wat moet je (als opvoeder) weten?
De voordelen van gamen
Uit onderzoek van de UvA blijkt dat gamen je slimmer kan maken. Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Dat geldt ook voor digitaal spelen. Digitaal spelen geeft positieve effecten op het gebied van:
- Oog-handcoördinatie
- Doorzettingsvermogen
- Reactievermogen
- Werkgeheugen
- Geduld
- Probleemoplossend vermogen
- Samenwerking
- Engels
- Ruimtelijk inzicht
- Creativiteit
Door het spelen van games kun je snel nieuwe vaardigheden leren. Zo begruikt het Amerikaanse leger games om soldaten psychologisch voor te bereiden op stressvolle situaties. Games kunnen ook helpen bij de behandeling van depressie en angstklachten, zo blijkt uit onderzoek.
Bitescience verzamelt voor Mediawijsheid.nl het nieuwste en belangrijkste wetenschappelijke onderzoek naar mediawijze thema’s. Én maakt dat begrijpelijk en behapbaar.
Er wordt vaak gedacht dat gamen een negatieve invloed heeft op het welzijn van kinderen en jongeren. Maar wetenschappelijk onderzoek laat een genuanceerder beeld zien. Zolang kinderen niet te veel gamen – niet meer dan 9 uur per week in totaal – zijn de negatieve effecten beperkt en spelen de positieve effecten een grotere rol.
- Spellen zoals Fortnite en Minecraft (schietspellen, actiespellen en open-wereld-spellen) dragen bij aan een beter geheugen, analytische vaardigheden, creativiteit en probleemoplossend vermogen.
- Spellen waarin je samen moet werken, zoals World of Warcraft, zorgen voor betere sociale vaardigheden en meer sociaal gedrag.
- Het spelen van actieve spellen, zoals Wii Sports, zorgt voor meer fysieke activiteit. Als deze games meer dan 90 minuten per week gespeeld worden, kan dat zelfs bijdragen aan een gezond gewicht (BMI).
Bitescience adviseert om de gametijd in de gaten te houden en om daar afspraken over te maken. Het is daarbij wel belangrijk dat ouders en kinderen de afspraken in samenspraak maken. Uit onderzoek blijkt dat regels opleggen zonder overleg averechts kan werken.
» Meer informatie en bronnen vind je in de Bitefile Kansen en risico’s van gamen op een rij
De nadelen of risico’s van gamen
Verreweg het meest negatieve effect – bij normaal gamegedrag – is het vele zitten. Een inactieve leefstijl is een gevaar dat voor bijna alle kinderen en jongeren op de loer ligt en grote gevolgen heeft voor hun gezondheid.
Gamen kan zorgen voor gedragsproblemen, een minder sociaal leven, een slechte slaapkwaliteit of in het ergste geval tot gameverslaving. Maar, dat geldt alleen als er meer dan 8 á 9 uur per week wordt gegamed. Wat problematisch gamegedrag is, verschilt bovendien per kind en hangt af van meerdere factoren.
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat gamen agressie kan opwekken. Er zijn wel omstandigheden waarbij kinderen eerder geneigd zijn om agressief te reageren n.a.v. games, deze omstandigheden moeten vooral in de thuissituatie worden gezocht.
Sommige games bieden een chatfunctie. Een risico hiervan is dat je in contact kan komen met mensen met een nepprofiel en verkeerde bedoelingen. Bijvoorbeeld voor seksueel contact met kinderen of afpersing. Bekijk voor informatie hierover de dossiers Digitaal kinderlokken en Veilig op internet.
Hoe herken je een gameverslaving?
Overmatig gamen kan risico’s zoals verslaving met zich meebrengen. Gameverslaving is een serieus probleem waarvoor hulp moet worden gezocht bij professionele instanties. In 2014 bleek uit cijfers van verslavingsklinieken met een jeugdafdeling dat steeds meer jongeren zich daar melden om af te kicken van hun verslaving. Deze gamers zijn soms pas 10, 11 of 12 jaar oud. Ook zijn ze erger verslaafd dan enkele jaren geleden.
De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) heeft gameverslaving in 2018 erkend als officiële verslaving. (Deze definitie wordt in 2022 geldend). Typische kenmerken voor een gameverslaving zijn:
- Een gebrek aan controle over hoeveel je gamet
- Sociale conflicten door gamen
- Continu aan gamen denken
- Onthoudingsverschijnselen bij niet gamen
- Het blijven gamen, ook als dat negatieve gevolgen heeft
- Een voorkeur voor gamen ten opzichte van andere dagelijkse activiteiten
Sommige wetenschappers zijn tegen de officiële erkenning van gameverslaving. Zij pleiten voor meer onderzoek naar probleemgedrag rondom gamen. Zo is het volgens Tony van Rooij van het Trimbos Instituut nog niet duidelijk of het gamegedrag een symptoom is van problemen of een oorzaak (of beide).
» Wat weten we over (on)gezond gamegedrag van jongeren? Bekijk deze factsheet
In het voortgezet onderwijs bestaan veel zorgen over problematisch gamegedrag bij leerlingen. Met name bij leerlingen met Autisme Spectrum Stoornis of ADHD. Deze leerlingen hebben over het algemeen meer moeite met het bewaren van een gezonde digitale balans.
» Het Trimbos Instituut deed onderzoek naar de oorzaken van digitale disbalans in het voortgezet speciaal onderwijs
Gezond gamen? Een aantal tips:
- Ontdek tips en informatie over gezond mediagebruik in het dossier Gezond online
- Wil je meer grip krijgen op hoeveel tijd je besteedt achter het scherm? Doe de digitale detox of start met digiminderen
- Twijfel je of gamen een leuke hobby is of een probleem? De Jellinek-kliniek biedt een signaleringstest voor mensen die regelmatig gamen. Speciaal voor jongeren onder de 18 is er deze zelftest op de website www.gameninfo.nl van het Trimbos Instituut
- Kinderen vanaf 10 jaar vinden tips over gezond mediagebruik op de jeugdsite HoeZoMediawijs.nl
- Kijk op Gameninfo.nl voor meer informatie, tips en hulp bij problematisch gamen en gameverslaving
Kinderen verstandig laten gamen? Zo ga je aan de slag!
- Gametimer helpt kinderen pauzes in te lassen, zodat ze niet te lang achter elkaar achter het scherm zitten.
- Vragen over gamen? Op de website van Mediaopvoeding.nl geven deskundigen antwoorden op al je vragen
- Handig: gaminggids voor begeleiders van kinderen en jongeren
- Bij Gamewijzer vind je alles wat je als opvoeder wilt weten over populaire games. De informatie wordt samengesteld door het NICAM: de organisatie achter Kijkwijzer en één van de uitvoerende krachten achter het PEGI systeem
- Kunnen kinderen tijdens het spelen in-game aankopen doen? Ook dat herken je aan het PEGI symbool
- Is gamen nou goed of slecht? Justine Pardoen schreef er een artikel over ‘Gamen is goed én slecht, maar niet voor iedereen‘
- Meer lezen over videogames als medium, plus tips over gezond videogamegebruik? C&A weidde er een uitgebreide themapagina aan.
- Op HoeZoMediawijs.nl kunnen kinderen en jongeren vanaf 10 jaar zelfstandig aan de slag met mediawijze thema’s zoals gamen en gezond beeldschermgebruik
- MediaMasters is een spannende serious game over de kansen en gevaren van (digitale) media, speciaal voor groep 7 en 8. Door het spelen van de game bouwen leerlingen basiskennis op over mediawijsheid.
- Tijdens kantooruren is de gamen-infolijn bereikbaar op 0900-1995 (€ 0,10/min)
In-game aankopen
Veel populaire games zijn gratis te spelen. Het verdienmodel van deze games is vaak gebaseerd op de mogelijkheid om tijdens het spelen aankopen te doen. Je kunt bijvoorbeeld een klein bedrag betalen voor extra punten, uiterlijke aanpassingen of een loot box. Een loot box is een digitale schatkist waarmee je willekeurig extra items of upgrades krijgt.
Wat is eSports?
eSports is het online competitief gamen. Gamers nemen het individueel of in teamverband tegen elkaar op in een wedstrijd. Denk hierbij aan games als Fortnite en FIFA. Iedereen kan live meekijken via streams. Het streamen van wedstrijden gebeurt voornamelijk via platforms als Twitch, YouTube en Facebook.
eSporters zijn professionele gamers. De belangrijkste inkomstenbronnen zijn het spelen van toernooien, het streamen van wedstrijden en sponsoring. De game League of Legends wordt wereldwijd gezien als hoofdrolspeler in de eSport-wereld.
Uit onderzoek uit 2017 blijkt dat 39 procent van de Nederlandse jongeren (14-35 jaar) fan is van eSports. De populariteit van eSports is een voorbeeld van de veranderde relatie tussen mens en technologie. Het streamen van en vertellen over je eigen gameplay was vroeger niet op zo’n grote schaal mogelijk. Destijds communiceerden gamers voornamelijk via headsets. Met de technologische mogelijkheden die er momenteel zijn trekt eSports wereldwijd honderden miljoenen gamers en toeschouwers.
Livestreamen van games
Een van de grotere trends op het gebied van gamen is het livestreamen van games op internet. Dit gebeurt vooral op het populaire platform Twitch. De interactie tussen de kijker en de ‘streamer’ is de voornaamste reden waarom het streamen van games – in relatief korte tijd – zo groot is geworden. Kijkers kunnen tijdens de live uitzending met elkaar praten en de ‘streamer’ kan bijvoorbeeld antwoordgeven op vragen.
Op Twitch is het gebruikelijk om een donatie te vragen aan kijkers. In ruil voor een donatie kan een kijker bijvoorbeeld een liedje aanvragen, of een boodschap laten horen in de live uitzending.
Een nadeel aan Twitch is dat er relatief vaker grof taalgebruik of expliciete beelden te zien zijn. Dit komt doordat de uitzendingen live zijn en moderatie daardoor langzamer gaat.
Veelgestelde vragen
Gamification is het gebruiken van gamedenken, gametechnieken en spelelementen in een niet-game omgeving. Het doel is om spelenderwijs gedrag te veranderen, betrokkenheid te creëren en kennis over te dragen.
Gamification wordt ingezet in het onderwijs, door bedrijven, de gezondheidszorg, musea en bijvoorbeeld ter bevordering van sportprestaties. De VPRO thema-uitzending Game of Phones laat zien welke maatschappelijke invloed gamification heeft. Naast positieve kanten, zijn er ook risico’s op bijvoorbeeld het gebied van privacy.
Met gamification aan de slag? Cubiss heeft een e-learning over gamification (red. deze e-learning bestaat niet meer) ontwikkeld voor het onderwijs, mediacoaches en bibliotheken om op een laagdrempelige manier meer te weten te laten komen over het onderwerp.
Serious games zijn een vorm van gamification.
MMORPG’s zijn online games waarbij een groot aantal mensen met (of tegen) elkaar spelen. Bekende voorbeelden zijn World of Warcraft of Star Wars: The Old Republic.
Makers van apps en games hebben allerlei trucjes om gebruikers extra geld uit te laten geven. Als je geld uitgeeft in een app of game, noem je dat in-app of in-game aankopen. Hoe kun je voorkomen dat je (kind) hier teveel geld aan uitgeeft?
- Gameninfo legt uit welke trucjes er zijn en geeft tips om in gesprek te gaan met kinderen
- Maak afspraken met kinderen zodat apps alleen in overleg worden gedownload
- Beveilig in-app aankopen met deze informatie van de Consumentenbond
- PEGI legt uit hoe je controle houdt over aankopen in spellen
Mediawijsheid bij gamen, noemen we ook wel game literacy.
Al gamend leren noemen we ook wel ludo literacy.
Meer weten?
Wil je meer informatie over (verstandig) gamen, dan helpen deze organisaties je verder:
