Kinderen 0-6 jaar

Vroeg of laat gaat je kind met media aan de slag. Dat is leuk, kan leerzaam zijn en geeft ouders en opvoeders ruimte om even iets anders te doen. Maar hoe vind je een gezonde balans tussen kijken, lezen, gamen en in beweging blijven?

Hoe houd je grip op schermtijd?

Schermpjes hebben een grote aantrekkingskracht op kinderen. Hoe houd je grip op het beeldschermgebruik? Er zijn geen eenduidige regels over hoe lang je kind achter het scherm mag. Het hangt er natuurlijk ook vanaf wat het kind met het scherm doet. Een uur lang zittend tv-kijken is wat anders dan een speurtocht doen met de tablet. Het belangrijkste is een gezonde balans met andere activiteiten.

Lees ook:

• Hoelang mag mijn baby, peuter of kleuter achter een scherm? (Mediawijsheid.nl)
• Hoe houd ik grip op het beeldschermgebruik van mijn jonge kind? (Mediawijsheid.nl)
• Visiestuk: Digitale media in relatie tot bewegen bij 0-4 jarige (NetwerkMediawijsheid.nl)
• 5 tips om je kind gezond met media om te laten gaan (Gro-up.nl)

10 tips om bewegen met media de stimuleren

Met deze tien tips kun je voor het jonge kind meer balans vinden tussen stilzetten en actief bezig zijn, met en zonder media:

1. Houd afstand van het scherm
Laat je kind drie reuzenstappen zetten vanaf het scherm. Dit is beter voor de ogen! Een tv nodigt meer uit tot ver weg zitten dan een smartphone of tablet.

2. Verander de houding
Een actieve houding maakt het verschil. Op de grond zitten is actiever dan op de bank. Een kruk is nóg actiever. Staand media gebruiken wint het van alle houdingen.

3. Wissel houdingen met elkaar af
Lees zittend een boek, speel op de grond een spelletje, of dans mee met YouTube. En verzin na 20 minuten een ‘ver weg-kijkopdracht’. Bijvoorbeeld: zie je vogels in de boom? Of: welke kleuren auto’s herken je daar?

4. Doe mee met wat je leest, ziet of hoort
Tijdens mediagebruik kun je makkelijk meebewegen met de verhalen, bijvoorbeeld bij het lezen van boekjes en luisteren van podcasts. Beeld samen met je gezicht, je handen en je voeten uit wat er gebeurt en maak grappige en spannende geluiden.

5. Ontdek bewegingen
Laat je kind zich na een filmpje of spelletje helemaal oprollen en daarna helemaal uitrekken. Onderzoek samen bewust hoe het voelt om je klein EN groot te maken. Zet een vrolijk muziekje aan en ontdek welke beweging er ontstaat.

6. Kom in actie
Kinderen hebben al vanaf jongs af aan elke dag veel beweging nodig. Is je kind ouder dan 3 jaar? Dan is minimaal een uur (matig tot zwaar) intensief bewegen het advies. Denk aan klimmen, rennen of fietsen. Samen boodschappen doen, de trap stofzuigen of ramen lappen hoort er ook bij.

7. Verbind media aan andere activiteiten
Maak samen een toneelstukje van wat je gelezen hebt in een boek. Knutsel of teken de hoofdpersonen na. Of doe een stopdans op het intromuziekje van een filmpje. Op deze manier wissel je activiteiten af én verbind je beweging aan media.

8. Ga samen naar buiten
Weer of geen weer, trek erop uit. Ga op schattenjacht in de buurt, verzin een foto-opdracht, of zoek samen (online) welke planten en dieren er bij jou in de buurt te vinden zijn.

9. Zit niet te lang stil
Net zo belangrijk als voldoende bewegen, is niet te lang achter elkaar stilzitten. Laat je kind niet langer dan een uur zitten in een kinderzitje, buggy of autostoeltje.

10. Geef het goede voorbeeld
Als je als ouder veel zittend van media gebruik maakt, doet je kind het eerder na. Wissel dus ook zelf af tussen momenten met en zonder media, en tussen bewegen, zitten en staan. En praat erover met je kind. Vraag bijvoorbeeld wat zij/hij vindt van jouw mediagebruik.

Zoek je tips voor apps, filmpjes, boekjes of spelletjes om direct samen met je ukkie aan de slag te gaan? Kijk op Mediaukkiedagen.nl.

Bekijk alle veelgestelde vragen, dossiers en filmpjes over gezond mediagebruik (Mediawijsheid.nl)

Waar let je op bij het uitzoeken van een leuke en geschikte app voor je dreumes, peuter of kleuter? Mijn Kind Online adviseert om te letten op aantrekkelijkheid, betrouwbaarheid en gebruiksvriendelijkheid:

Let er ook op of een app bijvoorbeeld goed wordt beoordeeld of een belangrijke prijs heeft gewonnen.

• Op Mediasmarties.nl vind je recensies en informatie over geschikte media voor kinderen tot twaalf jaar.

Praten met je kind

Blijf veel met je kind praten over wat het ziet, wat het leuk vindt en waarom. Dan ben jij de eerste die het merkt als er iets niet goed gaat. En kun je daarna beter de media uitzoeken die passen bij de belevingswereld van je kind. Elk kind vindt andere boekjes, filmpjes of spelletjes leuk. Bekijk wat bijvoorbeeld Kijkwijzer en Pegi adviseren.

Vraag op school of bij de bibliotheek om leuke media-tips. Er komen steeds meer nieuwe leerzame apps, digitale prentenboeken, luisterboeken, websites, games én tools om zelf een spelletje of filmpje te maken.

Kijk en vraag ook eens rond in je omgeving. Ook handig: bibliotheken verzorgen vaak middagen met uitleg over geschikte apps voor kinderen.

Er is nog weinig onderzoek naar de effecten van mediagebruik kinderen tot en met 2 jaar. De meeste studies gaan over de invloed van media op kinderen vanaf 3 jaar. Uit dat onderzoek blijkt dat media kinderen positief kunnen beïnvloeden als er goede begeleiding is en de context passend is. Vooral interactieve media die passen bij de leeftijd van het kind kunnen zo een positief effect hebben op de ontwikkeling van het kind.

Media kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van taal, cognitie, moraliteit, lichaam & motoriek, sociaal-emotionele vaardigheden en spel & fantasie. Maar de invloed van media blijkt relatief klein, in vergelijking met het effect van invloeden uit de fysieke wereld, zoals omgang met vriendjes of ouders.

• Het Nederlands Jeugdinstituut biedt informatie over positieve en negatieve effecten van media per leeftijdscategorie
• Meer onderzoeken op het gebied van media en mediawijsheid

• Iene Miene Media, jaarlijks onderzoek naar mediagebruik in jonge gezinnen – Netwerk Mediawijsheid
• Whitepaper Ukkies & hun brein (2014) – Netwerk Mediawijsheid en Bureau Jeugd & Media
• Brochure ‘Spelend leren’ voor de kinderopvang (2020) – BoekStart en De Bibliotheek
• Monitor Mediagebruik kinderen 7 – 12 jaar – Netwerk Mediawijsheid
• ‘De Schermwijzer’ biedt praktische informatie en tips voor ouders, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
• Meer onderzoeken op het gebied van mediaopvoeding en mediawijsheid

Hoe vaak en hoelang mag je baby, peuter of kleuter op de tablet, smartphone of computer? Er bestaan nog geen regels voor schermtijd. Maar er zijn wel handige richtlijnen die je kunt aanhouden. Deze verschillen per leeftijd en hangen samen met de ontwikkeling van je kind. Naarmate het kind ouder wordt, kun je de hoeveelheid schermtijd opbouwen.

Dit adviseren het Nederlands Jeugdinstituut en de GroeiGids:

Baby en dreumes
De richtlijn van een groep Nederlandse artsen is: tot 2 jaar liever helemaal geen schermtijd. Ze hebben het voor hun ontwikkeling namelijk niet nodig. Als je wel media wilt gebruiken met je baby, doe dit dan bewust. Doe het samen en praat erbij. Het Nederlands Jeugdinstituut adviseert: maximaal 5 minuten per dag samen tv-kijken en een paar keer per week samen internetten.

Peuter
Het advies van Het Nederlands Jeugdinstituut voor kinderen van 2 tot 4 jaar is: 5 à 10 minuten schermtijd per keer en maximaal 30 minuten per dag. Zorg dat je kind maximaal 15 minuten achter elkaar met een scherm bezig is. Als het kind zich gaat vervelen, kun je een andere activiteit aanbieden. Zo voorkom je dat je kind eraan went dat het zich ontspant met een tablet. Ook voor de groei van de ogen is het goed om de schermtijd per keer kort te houden. Verder is het goed om momenten met media te verdelen over de dag.

Kleuter
Vanaf 4 jaar zijn de meeste kinderen dagelijks bezig met beeldschermen. Het advies van Het Nederlands Jeugdinstituut voor kinderen van 4 tot en met 6 jaar is: 10 à 15 minuten schermtijd per keer en maximaal 1 uur per dag. Gebruik de 20-20-2-regel: na 15 minuten (of 20 minuten voor oudere kinderen) naar een scherm kijken, de ogen minstens 20 seconden rust geven of in de verte kijken. En liefst 2 uur per dag buitenspelen.

Meer tips:

• Het Nederlands Jeugdinstituut geeft advies over mediagebruik per leeftijd
• De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseerde in 2019 dat kleuters in elk geval niet meer dan een uur per dag schermtijd horen te krijgen. Kinderen onder 1 jaar zouden volgens WHO helemaal geen tijd achter een scherm moeten besteden.
• Bekijk ook deze Engelstalige brochure van Connected Learning Alliance over kwalitatieve schermtijd

Media zijn overal, en kinderen kunnen er vaak makkelijk bij. Leuk en handig, maar voor ouders is het vaak geen prettig idee dat hun kind zomaar overal mee geconfronteerd kan worden. Als je kind alleen is, zul je minder goed zicht hebben op de websites en filmpjes die je kind ziet. Wil je toch een oogje in het zeil houden? Lees dan de volgende adviezen van het Nederlands Jeugdinstituut en de GroeiGids.

Wat kun je doen om je kind veilig om te laten gaan met internet?

• Zet de computer in een ruimte waar je zelf ook vaak bent, bijvoorbeeld de huiskamer.
• Praat met je kind over wat het meemaakt op internet. Vraag op welke sites je kind graag kijkt en wat het daar leuk aan vindt.
• Zorg dat je zelf mediawijs genoeg bent om te begrijpen waar je kind mee bezig is. Blijf op de hoogte van de belangrijkste mogelijkheden en gevaren. Kijk daarvoor op Mediawijsheid.nl of NJi.nl/mediaopvoeding.
• Zet filters op je apparaten waardoor sites met bijvoorbeeld geweld of porno niet geopend kunnen worden. Met Parental Control (ofwel: ouderlijk toezicht) functies, die vaak al worden meegeleverd met apparaten en programma’s, kunnen ouders inhoud filteren of blokkeren, en het mediagedrag beperken en controleren waar nodig. Parental Control is geen vervanging van een goed gesprek met je kind over mediagedrag, maar wel een handig hulpmiddel. Kijkwijzer zette tips, voorbeelden en handleidingen op een rij. Kijk voor meer informatie op Veiliginternetten.nl,  VPNGids.nl en Kliksafe.
• Je kunt zien waar je kind mee bezig is geweest als je de ‘geschiedenis’ van bezochte sites bekijkt.

Als je kind wat ouder is, kun je ook samen de volgende afspraken maken:

• Geef nooit persoonlijke informatie op sociale media of een chat-site. Dus geen (achter)naam, adres of telefoonnummer.
• Vraag eerst toestemming aan je ouders voordat je een formulier met gegevens invult en opstuurt.
• Wil je iets downloaden? Vraag het dan eerst aan je ouders.
• Wil je iets kopen, bijvoorbeeld in een webshop? Vraag dat dan ook eerst aan je ouders.

• BoekStart bracht de brochure ‘Spelend leren’ voor de kinderopvang uit. Deze brochure geeft pedagogisch medewerkers handvatten om kinderen van 0-4 jaar te begeleiden bij digitale ontwikkelingen en de ouders advies te geven over hoe digitale media het best kunnen worden gebruikt. De brochure staat vol tips over welke digitale media educatieve waarde hebben en bijdragen aan de taalvorming. Download de brochure hier.
• Ook kun je gebruikmaken van de MediaDiamant: een handige wegwijzer in mediaopvoeding. Inspiratie vind je in dit artikel.
• Op het platform Kind & Media vinden opvoedprofessionals informatie, kennis en inspiratie.
• De kinderopvang en de bibliotheek kunnen elkaar goed ondersteunen, zeker als het om mediaopvoeding gaat.
• Smallsteps kinderopvang ontwikkelde een video over hoe en waarom we kinderen mediawijs opvoeden.

De speelomgeving van kinderen verandert snel. Eén van de opvallendste ontwikkelingen is de komst van speelgoed dat is verbonden met internet: connected toys, of slim speelgoed. De mogelijkheden zijn eindeloos, maar verreweg de meeste ouders willen wél dat hun kind veilig kan spelen.

Wil je een connected toy kopen? Om ouders op weg te helpen stelde Netwerk Mediawijsheid een checklist met 10 aandachtspunten samen op het gebied van veiligheid en speelbaarheid.

» Bekijk ook het dossier Slim speelgoed

Tips voor boeken voor ukkies:

• Boekstart: een landelijk programma om voorlezen voor baby’s te promoten
• Interactief Prentenboek: Makkie Media
• De lokale bibliotheek helpt je op weg: Digitale prentenboeken op een rij
• Booxalive biedt ‘levende boeken’ in de vorm van digitale prentenboeken, kinderpoëzie en meer
• De (voor)leesapp BookaBooka biedt prentenboekjes voor verschillende leeftijden

Hoe wissel je filmpjes of digitale boekjes en spelletjes af met activiteiten zoals buitenspelen, knutselen, praten en voorlezen?

Zo houd je grip:

• Geniet zoveel mogelijk samen van media en praat over alles wat jullie zien: een goede begeleiding is essentieel om jonge kinderen te laten leren van beeldschermen.
• Gebruik tv, tablet en computer zoveel mogelijk op vaste momenten. Zo voorkom je dat je kind op andere momenten gaat zeuren of niet meer wil stoppen met kijken of spelen.
• Leer je peuter om de tv uit te doen als het programma afgelopen is. Leg de tablet weg als jullie wat anders gaan doen. Zo leert je kind vanzelf dat er vaste media-momenten zijn.
• Laat je kind kijken op een moment dat jij kiest.
• Laat je kind niet zomaar de televisie aanzetten om te kijken wat er is. Als je kind vraagt of de televisie aan mag, vraag dan altijd: “Wat wil je dan zien?”.
• Zet de tv overdag uit als er niemand naar kijkt.
• Voorkom dat je ukkie meekijkt met oudere kinderen. Er zijn onderzoeken die laten zien dat kinderen daardoor concentratieproblemen kunnen ontwikkelen.
• Laat je kind op de buik liggen bij het spelen op de tablet of telefoon. Hierdoor versterk je de rugspieren en ga je kromgroeien tegen.
• Maak een eigen afspeellijst van YouTube-filmpjes en zet die in het beginscherm van je tablet. Zo kan je kind ze gemakkelijk vinden en voorkom je dat je kind iets aanklikt wat niet oké is. Of maak gebruik van YouTube Kids.

Deze vraag is beantwoord door het Nederlands Jeugdinstituut en de GroeiGids.