De MediaDiamant – Wegwijs in mediaopvoeding voor baby’s, peuters en kleuters van 0 t/m 5 jaar

Media zorgen voor ontspanning. Lekker op de bank hangen en een filmpje kijken, youtuben of een spelletje spelen. Even bijkomen, bijvoorbeeld na een drukke dag in de kinderopvang of als het buiten regenachtig weer is.

• Een betrouwbare website vol leuke filmpjes is Z@ppelin, ook beschikbaar als app.
• Ook op SchoolTV voor kleintjes staan leuke filmpjes voor jonge kinderen, van Sesamstraat en Koekeloere tot Studio Snugger. De zoekfunctie is handig als je specifiek op zoek bent naar filmpjes over getallen, natuur, robots of bijvoorbeeld de lente.
• De Bibliotheek biedt diverse voorleesfilmpjes aan voor kinderen. Dit zijn geanimeerde prentenboeken, die worden voorgelezen. Soms worden ze ook nog ondersteund met (klassieke) muziek. De voorleesfilmpjes komen van Bereslim, de Voorleeshoek, Schooltv en WePboek. Ook BoekStart en Booxalive bieden volop mogelijkheden tot voorlezen. Ook handig: De Jeugdbibliotheek.
• Bij de LuisterBieb kun je terecht voor luisterboeken.
• Met de educatieve quizzen van Squla kunnen peuters en kleuters spelen en leren tegelijk.
• De podcasts op Kinderpodcasts.nl zijn educatief, veilig en verantwoord

Je kunt ook actief en creatief aan de slag met media, bijvoorbeeld door dingen te maken. Zo zijn er interactieve apps waarin kinderen een eigen voorleesverhaal in elkaar zetten. Of ga met je telefoon of tablet naar buiten en maak foto’s van alle dingen die met het jaargetijde te maken hebben.

• Voor kinderen vanaf drie jaar zijn de apps van Toca Boca een aanrader. Hierin bouwen ze zelf een wereld (Toca Blocks, Toca Builders, Toca Town en Toca Cars), verzorgen een natuurgebied (Toca Nature), experimenteren met proefjes (Toca Lab) en muziek (Toca Band) of spelen allerlei situaties na; een theekransje (Toca Teaparty), naar de kapper (Toca Hairsalon) of een bezoekje aan de supermarkt (Toca Store). Experts beoordelen deze apps als kwalitatief goed, kleurrijk en vol humor. Ze stimuleren de fantasie en er komt geen taal in voor, dus kinderen hoeven nog niet te kunnen lezen of schrijven.
• Met Snapchat kunnen kinderen een filter over hun foto plaatsen waardoor ze zichzelf omtoveren tot een konijntje, een hondje, een prinses of een brandweerman. Laat de kinderen alleen de filter gebruiken, niet de foto delen.
• Met de Quiver 3D App kun je kleurplaten tot leven laten komen

Samen op televisie kijken naar een sportwedstrijd of een talentenjacht is gezellig en versterkt de onderlinge band. Media kunnen ook helpen om in contact te blijven met vriendjes en familieleden, bijvoorbeeld door te skypen of facetimen. Misschien wonen opa en oma aan de andere kant van de wereld, of zijn ze er op vakantie, via een scherm kun je toch even met elkaar praten en elkaar zien.

• Blijf met elkaar in contact, bijvoorbeeld via Skype, Facetime en WhatsApp.
• Laat je kind zelf een lief appje, smsje of e-mailtje sturen naar opa of oma. Waarschijnlijk zit het berichtje vol met spelfouten, maar dat geeft natuurlijk niet.

Jonge kinderen gebruiken vaak nog de telefoon of tablet van hun ouders. Denk dus goed na over wat daarop is geïnstalleerd en wat je kind te zien krijgt.

Veiligheidsinstellingen en filters kunnen helpen voorkomen dat je kind ongeschikte dingen te zien krijgt. Er zijn verschillende apps die je hiervoor kunt gebruiken, zoals Qustodio

• Filters kun je instellen via bijvoorbeeld www.kliksafe.nl.
• Op Kijkwijzer.nl staat tot welke leeftijd een film of tv-programma schadelijk kan zijn voor kinderen.
• Maak een apart YouTube-account aan en stel zelf een afspeellijsten samen waaruit je kinderen kunnen kiezen.
• Op YouTube Kids kun je je kind naar goedgekeurde kanalen laten kijken en de schermtijd beperken.

Bij echte kleintjes is het maken van afspraken over veiligheid nog lastig. Maar vanaf de kleuterleeftijd kun je hierover al wel korte gesprekjes voeren. Bijvoorbeeld dat ze altijd het scherm moeten wegdraaien (niet wegklikken) als iets geks of naars zien en dan jou erbij roepen. Of niet zomaar ergens op klikken en eerst even pappa of mamma roepen als je ergens een vraag over hebt. In het begin zal je dit vaak moeten herhalen, maar je legt hiermee wel een goede basis voor veilig mediagebruik. Als jonge kinderen gewend zijn aan regels over beeldschermgebruik, zullen ze op latere leeftijd ook minder moeite hebben om beperkingen te accepteren.

• Op mediaopvoeding.nl geven deskundigen antwoord op concrete vragen over kinderen en media.
• Elk jaar worden de Media Ukkie Dagen gehouden, een campagne waarin ouders tips krijgen over het opvoeden van jonge kinderen met media. Kijk op mediaukkiedagen.nl voor meer informatie.
• Hoe doen andere ouders dat? Op ouders.nl vind je de grootste community van Nederland voor ouders van kinderen van -1 tot 18 jaar.

Soms krijgt je kind per ongeluk toch iets naars te zien. Tot en met de kleuterleeftijd kun je dit het beste wegwuiven en zeggen dat er niets is om je zorgen over te maken. Stel je kind dus vooral gerust en probeer de aandacht af te leiden met iets leuks en positiefs.

• Op kijkwijzer.nl krijg je info over de invloed van gewelddadige beelden op kinderen.
• Ook op opvoeden.nl staan tips over omgaan met kinderangsten.

Door met je kind te praten over wat hij of zij op een scherm ziet, kom je te weten hoe hij/zij mediabeelden ervaart. Je kunt vragen om het spel uit te leggen of je kunt gericht vragen stellen. Hierdoor leert je kind om dingen te benoemen en jou erover te vertellen. Het is daarbij niet erg als de uitleg niet helemaal klopt, het is belangrijker dat hij/zij het in zijn/haar eigen tempo mag vertellen.

• Op de Facebookpagina van Mediaopvoeding.nl zijn regelmatig vragen en/of stellingen te zien om met elkaar over te praten.
• Het gesprek over het gebruik van media op gang brengen? Gebruik de MediaWolk

Samen met media bezig zijn, gaat ook over het leren bedienen van de verschillende apparaten. Bij jonge kinderen is de motoriek vaak nog onvoldoende ontwikkeld, dus leer je kind hoe je kunt swipen of scrollen, hoe je een muis gebruikt en hoe je een nieuw scherm opent. Maar denk ook aan dingen als een spelletje op de goede manier afsluiten, niet lopen met een tablet in je hand en apparaten netjes opbergen en niet laat slingeren.

Hoe jullie media gebruiken is hét voorbeeld voor je kind. Bijvoorbeeld door je eigen mediagebruik te beperken en op bepaalde momenten alle media uit te zetten; aan tafel, in het verkeer, of bij de kassa. Ook leert je kind er iets van als jij afkeurend reageert wanneer er bijvoorbeeld geweld en/of grof taalgebruik voorbij komt.

• Lees het online magazine WIJS vol tips over mediaopvoeding, schermtijd en apps voor alle leeftijden.
• Hoe vaak kijk jij eigenlijk per dag op je telefoon? Op veel telefoons kun je je schermgebruik inzien. Kliksafe legt uit hoe dat werkt

Bij het kiezen van geschikte filmpjes, apps en games kun je gebruik maken van adviezen van experts.

• Kijkwijzer en PEGI waarschuwen tot welke leeftijd een film of game ongeschikt kan zijn.
• Tips over leuke, leerzame en/of creatieve apps en games vind je op mediasmarties.nl of in Cinekid AppLab.
• In de brochure 104 leerzame apps & sites vind je een prachtige verzameling goede media voor kinderen van 2 tot 8 jaar.
• Radar geeft tips om als ouder je tablet, TV en YouTube kidsproof te maken.
• Bekijk de tips van Veilig internetten om je kind mobiele apparaten veilig en verstandig te laten gebruiken.
• Je tablet geschikt maken voor je kind? De Consumentenbond legt uit hoe dit moet.
• Kliksafe is specialist op het gebied van internetfilters.
• Mediaopvoeding.nl is dé vraagbaak voor ouders en professionals met vragen over kinderen en media.
• Word zelf expert: volg de cursus mediaopvoeding van de NTR.

Het aanbod van apps is zo groot, dat het lastig om tot een goede selectie te komen. Vaak kun je alleen filteren op leeftijd of thema. En de term ‘educatief’ is niet hetzelfde als ‘kwaliteit’, al wil de maker je dat graag doen geloven. Om apps te vinden die aansluiten bij wat jij als ouder belangrijk vindt, kun je een checklist maken voordat je je zoektocht begint. Waar ben je naar op zoek (creativiteit, plezier), in welke fase zit je kind (het leren van de kleuren of het alfabet, meeklappen met muziek of ‘doen-alsof-spelletjes’) en welke app past bij je kind (een digitaal prentenboek, een spelletje, een puzzeltje of een app gebaseerd op een bekend figuur zoals Bobo).

• Probeer spelletjes altijd eerst zelf even uit.
• De filmpjes van SchoolTV helpen jonge kinderen op verschillende manieren in de ontwikkeling
• YouTube Kids is een aparte app met daarin alleen een kindvriendelijk videoaanbod

Heb je eenmaal geschikte media voor je kind gevonden, dan is het goed om het filmpje of (digitale) verhaal regelmatig samen te bekijken met je kind. Jonge kinderen leren zo wat de structuur van een verhaal is en leren het einde voorspellen. Ook bij herhaling leren jonge kinderen leren steeds weer nieuwe dingen.

Voor jonge kinderen is het erg belangrijk dat ze ontdekken hoe dingen voelen, ruiken en bewegen. Dit kunnen ze alleen leren in het ‘echte leven’ en niet via beeldschermen. Dat geldt ook voor het herkennen van emoties en gezichtsuitdrukkingen. Contact met anderen, buiten spelen, sporten, voldoende slapen en dingen ontdekken in het ‘echte leven’ zijn zeer belangrijk voor zijn/haar ontwikkeling.

• Kijk eens live mee in een vogelnest of een vossenhol. Op beleefdelente.nl en natuurkind.nl vind je webcams naar nestkastjes met koolmezen, zwaluwen en zelfs ijsvogels.
• Hutten bouwen? Kijk eerst samen op YouTube een how-to-filmpje en ga dan lekker buiten aan de slag!
• Koppel digitale media aan een fysieke activiteit met de tips van Sardes
• Download de Media in Balans-kaart van Mediasmarties

Bijvoorbeeld geen schermpjes tijdens het eten, niet in het verkeer en niet op de slaapkamer. Deel je afspraken ook met de oppas en andere opvoeders van je kind.

Een goede afspraak kan zijn om te stoppen aan het einde van een level. Dat is een afgebakend moment en je geeft een duidelijke reden mee; het level is af. Tijd voor de volgende activiteit! Zonder duidelijke grenzen en afspraken kunnen media makkelijk een middel tegen verveling worden. Kinderen worden dan hangerig, beleven er eigenlijk niet meer zoveel plezier aan en een nieuwe activiteit wordt steeds uitgesteld. Dit kan een basis leggen voor verslaving.

• Tijd is een lastig concept voor kleine kinderen. Zet bijvoorbeeld de kookwekker of installeer een timer op je tablet.
• Apps als Screentime (Android) en ScreenTime – Time Messenger (iOS) helpen je bij het beperken van de beeldschermtijd.
• De Schermwijzer van Peter Nikken en Dian de Vries is een wetenschappelijk onderbouwd handboek over digitale opvoeding en schermtijd
• Met het programma Qustodio kun je het online gebruik van je kind beperken

Laat je kind vlak voor het naar bed gaan geen gebruik maken van (digitale) media. Ze krijgen dan te veel prikkels en indrukken om te verwerken, en het blauwe licht van het beeldscherm verstoort het kunnen inslapen.

• Een boek is ook media, voorlezen is dus een beter idee vlak voor het slapengaan en stimuleert bovendien de taalontwikkeling van je kind.
• Ook luisterboeken zijn heerlijk voor het slapengaan, de bibliotheek heeft er genoeg (ook voor niet-leden).

Op het moment dat je kind zich verveelt, kan het heel verleidelijk zijn om een scherm tevoorschijn te halen. Ook je kind te lang laten doorspelen, terwijl hij/zij eigenlijk hangerig wordt en niet zoveel plezier meer aan dat schermpje beleeft. Vervelen kan soms heel goed zijn voor kinderen: door de leegte krijgen ze allemaal nieuwe ideeën en vinden ze iets nieuws om te doen.

Kinderen kunnen vaak uitstekend overweg met apparaten. Maar het goed kunnen inschatten van de risico’s en online de juiste beslissingen nemen, vinden ze een stuk moeilijker. Daar hebben ze de begeleiding van hun ouders hard bij nodig. Mediaopvoeding vraagt dan ook om een actieve houding van ouders: meekijken, praten en uitleg geven, samen afspraken maken, weten wat je kind met media doet en ingrijpen op het moment dat er iets mis gaat. Dit stimuleert het zelfvertrouwen en eigen oordeel van je kind, en uiteindelijk kun je jouw kind steeds meer loslaten.

Kinderen in de leeftijd van nul tot en met zes jaar kijken ruim twee uur per dag naar een scherm. De tv is het populairste (82%), op de voet gevolgd door de tablet (64%). Ook de smartphone wordt veel gebruikt (37%). In slaapkamers van jonge kinderen zijn weinig schermen te vinden. Toch heeft 13% van de peuters en kleuters al een televisie op hun kamer staan. Ook blijkt dat steeds meer jonge kinderen media gebruiken. Verder leest 87% van de kinderen weleens een boekje, 79% van de peuters en kleuters kijkt filmpjes op YouTube en 60% van de jonge kinderen speelt online educatieve spelletjes. (Bron: Iene Miene Media, 2017).

Jaarlijks verschijnt het Iene Miene Media onderzoek naar het mediagebruik in gezinnen met jonge kinderen.
» Bekijk hier het rapport van 2018
» Bekijk hier de eerdere rapporten