Begin maart 2024 heeft SLO de conceptkerndoelen digitale geletterdheid opgeleverd. Na de zomer van 2024 wordt digitale geletterdheid een vast onderdeel van het onderwijscurriculum. Vanaf dat moment zijn scholen verplicht om lessen over digitale geletterdheid te geven. Daarom is het belangrijk dat ook leraren mediawijs en digitaal vaardiger te worden. Ben jij een mediawijze leraar?
Hoe weet je of je een mediawijze leraar bent?
Het Mediawijsheid Competentiemodel is een goede leidraad. Het model laat zien dat mediawijsheid bestaat uit acht competenties:
- Apparaten en software bedienen
- Toepassingen exploreren
- Informatie vinden
- Creëren met media
- Verbinden via media
- Discussiëren over media
- Media doorgronden
- Reflecteren op mediagebruik
Het model geeft ook weer op welke tien gebieden je doelen kan bereiken met mediagebruik.
Stap 1 – bepaal je niveau
Wil je weten waar je staat?
- De mediaprofieltest van mediawijs.be laat zien hoe jij omgaat met media. Na afloop krijg je advies over de competenties die je verder kunt ontwikkelen.
- Beeld & Geluid heeft een test ontwikkeld om jouw mediawijsheid als docent te meten
- Of meet aan de hand van de Mediawijsheid Meter van Cubiss hoe het ervoor staat met digitale geletterdheid op jouw school
Stap 2 – mediawijzer worden (individueel of als school)
Digitale geletterdheid krijgt straks een vaste plek binnen jouw school. Hoe geef je dat precies vorm? Zorg dan eerst voor een collectieve visie.
- Het Handboek Digitale Geletterdheid van Kennisnet geeft een structurele aanpak van digitale geletterdheid. Het handboek bevat wetenschappelijke inzichten tot nu toe en best practices.
- Het Slim met media-visiespel is een verkenningstocht langs de vier competenties; begrip, gebruik, communicatie en strategie. Het spel biedt ruimte voor visievorming maar dwingt ook tot keuzes.
- Basicly biedt inspiratie om digitale geletterdheid te integreren in het onderwijs
- Met het Imp@ctspel van Edux verhoog je spelenderwijs het urgentiebesef en de kennis van je team of organisatie
- Kijk ook eens op de pagina Schoolleiding en -bestuur – daar staat veel informatie voor bestuurders
Er zijn diverse collectieve trainingen, bijvoorbeeld:
- De minor Jeugd & Media van Windesheim leidt op tot het centrale aanspreekpunt op het gebied van mediawijsheid en mediaopvoeding
- De training Like Us All van Theatergroep Playback gaat over de rol die leraren kunnen spelen in het creëren van een veilig leef- en leerklimaat op school
- In de masterclass van het VR Learning Lab onderzoek je mogelijkheden van virtual reality en augmented reality als leermiddel
- De Leergang Digitale Geletterdheid & Didactiek van Social Media Wijs voorziet leraren van kennis en vaardigheden om digitale media te verwerken in hun lessen
- VoorlichtingOpScholen.nl biedt verschillende interessante trainingen aan
Onderstaande trainingen zijn zelfstandig te volgen:
- De gratis e-learningmodules van M@LT bestaan uit video’s, teksten, opdrachten en tips om je mediawijzer te maken. De competenties van het Mediawijsheid Competentiemodel zijn in deze modules verwerkt.
- MBO Mediawijs biedt een startpagina voor mbo-docenten om aandacht te besteden aan de impact van desinformatie op de beroepspraktijk in de zorg, het onderwijs en media
- WikiWijs biedt een startpagina om (toekomstige) leraren beter te bekwamen om met desinformatie om te gaan in hun lespraktijk
- Beeld & Geluid organiseert regelmatig trainingen en studiedagen gericht op leraren
- De online workshop Computational thinking voor leraren gaat over denken als een robot
- In de online workshop Informatievaardigheden krijgen leraren concrete handvatten en een helder stappenplan om in de les aandacht te besteden aan informatievaardigheid
- In de online workshop Beeldgeletterdheid voor leraren leer je de gedachtegang en de bedoeling van de makers van beelden te doorgronden
- De E-learning Ethiek en digitale technologie van Cubiss helpt docenten na te denken over de impact van digitale technologie en dit onderwerp vervolgens mee te nemen in de les
Een gecertificeerd MediaCoach is een spin in het web van het mediabeleid en -onderwijs op school. Een mediacoach bedenkt en organiseert activiteiten om de mediawijsheid van leerlingen, ouders, leraren en directies te verbeteren.
Het aanstellen van een mediacoach is door de Europese Commissie uitgeroepen tot best practice om het media-onderwijs te organiseren.
Stap 3 – je lessen verrijken met media
Je wil aan de slag met digitaal leermateriaal, maar weet je niet goed hoe je moet beginnen? Dit zijn de mogelijkheden:
- De Reisgids Digitaal Leermateriaal is een praktische wegwijzer met bronnen, werkvormen, tools en rolmodellen voor digitaal leermateriaal in de dagelijkse onderwijspraktijk
- Op HoeZoMediawijs.nl kunnen kinderen en jongeren zelfstandig aan de slag met sociale media, mediavaardigheden en mediawijsheid
- Voor docenten in het mbo is er Mbomediawijs.nl met een uitgebreid overzicht van digitale tools, inclusief instructies en lesideeën
- Serious game MediaMasters – Spelenderwijs maken leerlingen kennis met de kansen en de gevaren van media
- Op onze filmpjes-pagina staat materiaal dat kan dienen als discussiestarter of ter ondersteuning van een mediales
- Schooltv in de klas – Bekende TV-programma’s, zoals Nieuwsuur, Andere Tijden, Metropolis en 3 op reis, zijn bewerkt tot items van 8 minuten, inclusief een lesbrief. In de SchoolTV beeldbank staan diverse video’s over mediawijsheid
- Nieuws in de klas – Helpt leraren om nieuwsmedia in hun lesprogramma te verwerken
- Digi-doeners – Gratis (wekelijkse) lessen waarin digitale vaardigheden zijn verwerkt
- Basicly – Helpt leraren om digitale geletterdheid een plek te geven binnen hun lessen
- Aan de slag met virtual of augmented reality? Neem een kijkje in de VR Learning HUB van Virtual Reality Learning Lab
- Ga met je klas in gesprek over media-onderwerpen aan de hand van MediaQuesties, een initiatief van Cubiss
- Met de Kennisnet appchecker zie je per app of digitale toepassing wat deze betekent voor de privacy van leerlingen
- Smartphones toestaan in de klas? In dit artikel van Kennisnet op Leraar24 staan vier tips over hoe je hiermee om kunt gaan
- In deze factsheet van Saxion staan tips voor het maken van je eigen onderwijsvideo’s via je pc, camera of smartphone
Stap 4 – zelf lessen mediawijsheid geven
- Een uitgebreid overzicht van beschikbaar lesmateriaal staat in het dossier Lesmateriaal
Stap 5 – mediawijs (bij)blijven
- Lees de magazines van Cubiss vol met tips voor het po, vo en mbo. Er zijn ook speciale edities over maakonderwijs, taal en media, mediaopvoeding en de generatiekloof.
- Lees vakbladen die regelmatig aandacht besteden aan mediawijsheid, zoals IPON en PrimaOnderwijs
- Volg Netwerk Mediawijsheid, bijvoorbeeld via Twitter, Facebook of YouTube of door netwerkpartner te worden en daarmee de missie te ondersteunen
- In de Didactief special Burgerschap & Digitale Geletterdheid (2019) staan tips en ervaringsverhalen voor docenten die in de klas aan de slag willen met digitale geletterdheid
Veelgestelde vragen
Mediawijsheid gaat om de combinatie van kritisch begrip van media, actief gebruik, zelfreflectie en participatie in de mediasamenleving.
Om met mediagebruik doelen te bereiken in je leven, zoals het doen van een online aankoop of het vinden van een baan, heb je vaak meerdere mediawijsheidcompetenties nodig. In het Mediawijsheid Competentiemodel vind je de acht mediawijsheidcompetenties en tien gebieden waarbinnen je concrete uitkomsten kunt ervaren van je mediagebruik.
Een mediacoach bedenkt en organiseert activiteiten om de mediawijsheid van kinderen, jongeren, ouders, senioren, leerkrachten en directies te verbeteren.
Een mediacoach is gecertificeerd op het gebied van mediawijsheid.
De bibliotheek is een belangrijke partner voor het onderwijs als het gaat om mediawijsheid. De bibliotheek is immers expert op het gebied van zoeken, vinden en kritisch evalueren van informatie.
Leerlingen die een spreekbeurt, werkstuk of opstel moeten maken, leren er de juiste zoekvragen te stellen en relevante informatie boven tafel te krijgen. Dit noemen we informatievaardigheden.
